National Park of Souss Massa

Sidi Benzarne is een dorpje met ongeveer 800 inwoners. De dorpsbewoners zijn veelal sedentaire Berbers. Dat wil zeggen: zij trekken niet als nomaden rond, maar bewerken de grond als landbouwers, vaak met de hulp van ezels. Ook houden zij schapen en geiten voor de melk, yoghurt en kaas en hoeden zij die in de heuvelachtige omgeving.
Het dorpje ligt aan de ingang van het door vogelliefhebbers graag bezochte Nationale Park Souss Massa midden in de heuvels en naast de monding van de rivier Souss.
Het gebied is één grote delta van verschillende tijdelijk waterafvoerende riviertjes ( oued's genaamd ) die allemaal in de Atlantische Oceaan uitmonden.
Daarmee is de regio waterrijk, vruchtbaar én vogelrijk.

We worden naar goed Berber gebruik gastvrij onthaald door Lahcen Baha, officieel gids van het natuurpark, en zijn vrouw Élena. We slapen in hun smaakvol ingerichte woning La Maison Blú. De volgende dag gaan we al bijtijds op pad. Lahcen is geboren en getogen in Sidi Benzarne, hij kent het gebied op z'n duimpje en, wat meer is, hij houdt met hart en ziel van zijn geboortestreek die zo rijk is aan flora en fauna. Als professioneel gids weet hij waar hij het over heeft wanneer hij vertelt over de talrijke vogelsoorten en de verschillende antilopesoorten, die in de duinen leven. Ook weet hij als geen ander dat met de komst van vuurwapens, gemotoriseerde voertuigen en het gebruik van pesticiden in de landbouw dieren in hun voortbestaan bedreigd worden.

De 'heremiet ibis' ( geronticus eremita ) is een van die bedreigde diersoorten. Gerard Kaal, dierenarts en trouw blogvolger, heeft in 1982 meer dan 40 heremiet ibissen op verzoek van het Wereld Natuur Fonds in Marokko gesexet met het doel om een evenredig aantal mannetjes en vrouwtjes uit te zetten in het kleine Atlasgebergte.
Zijn wetenschappelijke naam 'Geronticus eremita' betekent letterlijk 'oude woestijnkluizenaar'. Ze worden ook wel 'kaalkop ibis' genoemd ( Engels: bald ibis - Frans: l'ibis chauve ).
De vogel is grotendeels zwart met een paarse gloed op de vleugels, die een spanwijdte van 95 cm. hebben. De lange rode snavel is omlaag gebogen. Achterop zijn kop heeft hij een kuif en kraag van lange veren. De naaktroze kop is kaal met lange zwarte nekveren. Jonge vogels hebben een donkere kop, een grijze snavel en grijze poten.

De grootste kolonie heremiet ibissen vindt nu zijn leefgebied in het Nationale Park van Souss Massa. Tot mijn grote verbazing weet Lahcen precies wanneer ze waar zitten. Wanneer we zijn huis verlaten staart een klein steenuiltje ons met een ondoorgrondelijke blik aan. Na een rit van ongeveer 10 kilometer door de heuvels treffen we inderdaad de kolonie aan, zo'n 500 exemplaren volgens Lahcen. De hemelsblauwe lucht ziet letterlijk zwart van de ibissen.

In 1993 is in Marokko een breed programma van start gegaan om deze 'laatste' Heremiet ibissen te beschermen. Waar ze tot voor kort nog rond de Middellandse Zee, in Turkije en Egypte en voorheen zelfs in de Alpen en Europa nog voorkwamen, zijn Tamri, ten noorden van Agadir, en Souss Massa, naast een klein broedgebied in Syrië/Turkije, nu de laatste bastions waar groepen van deze zeldzame vogels nog broeden. Er zijn 7 parkwachten aangesteld om deze twee Marokkaanse locaties in de gaten te houden. Zo worden er maatregelen getroffen voor voldoende drinkwater, de broedplaatsen worden voorzien van bruikbare broedrichels en de vogels worden extra beschermd tegen roofdieren. Verder wordt er campagne gevoerd om schoolkinderen bewust te maken van de zeldzaamheid van deze vogels en wordt de lokale bevolking ondersteund met economische voordelen bij biologische landbouw, het houden van bijen en het ontwikkelen van ecotoerisme.

Wanneer een deel van de kolonie is neergestreken, krijg ik de kans om vanaf een flinke afstand een filmpje te maken.



Het Nationale Park Souss Massa strekt zich in een 40 kilometer brede strook van Agadir langs de kust uit naar het 100 kilometer verder naar het zuiden gelegen Tiznit. Binnenin het park liggen de reservaten Rokein ( 2000 ha - iets onder Agadir ) en Arrouis ( 1200 ha - iets verder naar het zuiden ). Het zijn extra beschermde gebieden. Boswachters zien onder meer toe op de ontwikkeling van voldoende plantengroei voor de - onder toezicht - in het wild grazende uiterst zeldzame antilopesoorten: de oryx, de addax, de dammagazelle en de dorcasgazelle. Daarnaast leeft hier ook de zeldzame 'struisvogel met de rode nek', een ondersoort van de welbekende struisvogel. Stuk voor stuk bedreigde diersoorten. De addax en de dammagazelle zijn met uitsterven bedreigd, de oryx is dat zelfs in ernstige mate. De struisvogel met de rode nek wordt als 'in gevaar' beschouwd.

Wanneer we langs de kust naar Tifnit-plage rijden, verbaast het me dat er hier in de duinen militaire oefeningen gehouden worden. Dat lijkt de natuurlijke omgeving behoorlijk te verstoren. Ik vraag me af in welke mate een leger haar grondgebied 'beschermt', terwijl datzelfde leger de natuurlijke staat van dat land tegelijkertijd zelf met zijn aanwezigheid aantast! Kennelijk speelt er een ander 'lands'belang.

Tifnit is een schilderachtig vissersdorpje. Weliswaar diep weggedoken in een achterland en ingebed in de duinen tussen de zee en de achterliggende beginnende woestijn, wordt het toch gevonden door ecotoeristen en surfliefhebbers. We moeten de auto aan het strand achterlaten. Er liggen talloze blauwe vissersbootjes aan de kant. Van daaraf trekken we te voet verder door een uitgestrekt duingebied. We ploegen enkele kilometers door het rulle zand, alvorens we aankomen bij het Arrouais reservaat. Lahcen is in zijn element. Feilloos leidt hij ons naar de plek waar een groepje oryxen vredig staat te grazen. Door de verrekijker zien we ook een dorcasgazelle.

De oryxen worden ook wel spiesbokken genoemd, een antilopesoort die voorkomt in Afrika en Arabië. De dieren zijn goed aangepast aan het leven in droge hete woestijnen. Ze kunnen langere tijd zonder water en hoge stijgingen in de lichaamstemperatuur aan. Op het heetst van de dag zoeken de dieren wel de schaduw op. Ze zijn te herkennen aan hun lange, dunne rechte hoorns, vrij korte manen, de bult op de schouder en grote hoeven. De dunne vacht is wit van kleur met zwarte, grijze en/of bruine vlakken. Beide geslachten dragen hoorns, die 38 tot 127 centimeter lang worden.
En profile lijkt het of het dier één hoorn heeft.
Daarom denkt men dat de oryx de mythe van de eenhoorn het leven heeft ingeblazen. ( info van Wikipaedia )

's Middags genieten we samen met Élena van een lunch met vers gegrilde zeevissen in een Berbertent in de tuin van Auberge la Dune. Het restaurant, met uitzicht op zee, ligt aan het strand bij Sidi R'bat.

Daarna trekken we verder onder leiding van Lahcen over 'ongebaande paden' het gebied in op zoek naar vogels. Tussen het riet wemelt het van de waterschildpadden, er zit een kleine kolonie aalscholvers aan de waterkant en lepelaars vissen naar voedsel. In de lucht trekken grote vluchten vogels. We zien er onder meer marmereenden, purperreigers, grauwe buulbuuls en roze flamingo's.
Oued Souss en de hele streek daar rondom heen kent een zeer groot vogelbestand, waarvoor de liefhebbers van heinde en ver komen. Voor de volledige lijst van de in het wild voorkomende vogels klik op deze link voor een ornithologisch reisverslag door Noord en Zuid Marokko.


Aan het eind van de middag rijden we naar de kust bij Sidi Bolfdail, waar tegen de ruige steile rotswand soms tijdelijk, soms permanent, plaatselijke vissers in grotwoningen huizen. De natuur is er overweldigend en indrukwekkend. Het lijkt of we aan het begin van de schepping staan, wanneer we de zon majesteitelijk zien ondergaan.

Met het vallen van de avond keren we huiswaarts, waar wij met de familie samen in La Maison Blú toe mogen tasten in een dampende schotel couscous, waarbij naar ´s lands wijs en ´s lands eer onze vingers het bestek vormen.

De volgende dag vertrekken we na een smakelijk ontbijt en een hartelijk afscheid richting Riad Aicha in Marrakesh, waar we in de middag aankomen met tassen vol dierbare herinneringen.

Uit de volgende video blijkt dat er in Europa weer hoop is voor zwarte kaalkop ibis:



P.s.
* De groot formaat foto´s, de foto van Tifnit-plage en die van de oryxen zijn van Loek Hofstede.
* U doet Élena en Lahcen een groot plezier, wanneer je hun levenswerk via de Facebook-button op hun site 'leuk vindt, of te wel like-t', u help er hun 'onderneming' mee bekendheid te geven.