maandag 21 december 2015

Reuzenmanta's in de zeestraat tussen Bali & Lombok

Nusa Penida, Nusa Lembongan en Nusa Ceningan zijn drie kleinere eilanden gelegen in de Klungkung regio van Bali. De twee kleinste eilanden, Lembongan en Ceningan, hebben een verbinding via een voetgangers brug, die verder alleen voor scooters toegankelijk is.
De bevolking is van oudsher sterk verbonden met de zee. Vissen en, op Lembongan, het oogsten van zeewier, zijn belangrijke bronnen van bestaan voor de eilandbewoners. De tropische eilanden zijn vooral in trek bij toeristen die de ongerepte natuur van Bali zoeken maar daarbij het massatoerisme willen ontlopen. De onderwaterwereld rond de eilanden maakt deel uit van een koraallandschap, dat veel opgezocht wordt door ervaren diepzeeduikers.


Dat het ook een zeer populaire bestemming is om te snorkelen in de oppervlaktewateren, ontdekte ik ter plekke tijdens een verblijf op Lembongan. In het kleinschalige en zeer comfortabele resort, Komodo Garden, hoorde ik van Kaiden en Britta, die voor een weekje vanuit Perth, Australië, vakantie kwamen vieren op het eiland erg enthousiaste verhalen over "zwemmen met reuzenmanta's". Aanvankelijk had ik geen idee wat ik me daarbij moest voorstellen.
Reuzenmanta's - ik wist van de gruwelijke verhalen over het vangen en afslachten van deze dieren bij het afgelegen Indonesische vissersdorp, Lamakera - zie hiervoor de blogaflevering over Racing Extinction - om  de kieuwen ervan, die vermalen tot poeder voor een (nep)geneesmiddel, naar China geëxporteerd worden. De vissers van Lembongan weten precies waar de manta's zich ophouden en zijn inmiddels goed op de hoogte dat zij ook met eco-toerisme inkomsten kunnen genereren.  Een goede reden dus om deze initiatieven te steunen en me te laten leiden door mijn nieuwsgierigheid, die Kaiden en Britta opgeroepen hadden met hun enthousiaste verhalen.


Verder blijkt het allemaal erg snel en simpel te regelen. Op onze gehuurde scootertjes rijden Kaiden, Britta en ik naar Indo Divers om van daaruit nog een paar honderd meter te voet te gaan naar Mushroom Beach.

Aan het strand stappen we via het water in een van de vele lokale vissersbootjes met een high-speed buitenboord motor en even later racen we over de azuur blauwe wateren langs de grillige kusten van Lembongan. Op zich al een attractie!
De vissers van Lembongan kennen hun eiland al van kindsbeen af aan. Zoals wij weten wanneer en hoe laat de supermarkt open is, zo kennen zij het doen en laten van de manta's. Als geen ander verbonden met de natuur, weten ze waar en wanneer de manta's zich aan de kust bevinden. Vlak voor de kust van Penida zet de schipper de motor stil en springen we op zijn advies met een eenvoudige snorkel en een paar zwemvliezen overboord.

Hij had een paar flauwe schaduwen net onder de zeespiegel gezien. En ja hoor, ongelofelijk maar waar. Ineens zwemmen we tussen de reuzenmanta's. Het koele zeewater is glashelder, het zonlicht schijnt als door een gordijn gefilterd door het groenblauwe water. Eenmaal onder water is wat het meest opvalt: de oorverdovende stilte. Geruisloos en schijnbaar gewichtloos zweven de enorme zeedieren tussen talloze kleinere en kleurrijke vissen.

Diep onder de indruk van de toch ook wel enigszins huiveringwekkende ervaring, zwem ik tussen één van de grootste vissen in de zee. Reusachtige vleermuisachtige dieren glijden op langzaam klappende vleugels door het water. De vleugels zijn buikvinnen met een spanwijdte van zeven meter. Ik houd mijn adem in. Hoe zouden de dieren reageren op zo'n vreemde indringer in hun territorium? Ze zien er dreigend uit maar zijn ongevaarlijk en eten liever plankton dan mensen. Dat is dan wel weer geruststellend. Verder worden we geadviseerd om de roggen niet aan te raken, omdat daarmee de slijmlaag op de huid, die de roggen tegen parasieten beschermt, beschadigen kan.


De reuzenmanta behoort tot de Mobulidae, de mantaroggen en duivelsroggen, waartoe onder andere de soorten uit de Atlantische en Stille Oceaan behoren. Manta betekent 'deken' in het Spaans, wat op zijn brede, platte vorm slaat. Reuzenmanta's hebben geen vast territorium. Ze verzamelen zich alleen om te paren en soms om voedsel te vinden. Er wordt vermoed dat ze hun prooi in dichte scholen bij elkaar drijven, door samen te werken. De reuzenmanta eet zoöplankton (microscopisch kleine schaaldieren) en kleine vissen. Met alleen kleine tandjes in zijn onderkaak, vangt hij zijn voedsel door het uit het water te filteren. Bij het zwemmen gaat het water zijn openstaande brede rechthoekige bek in en door de kieuwen, onder aan zijn witte buik, weer naar buiten, waar kieuwzeven het voedsel tegenhouden. Hun prooi is zo klein dat deze gigantische roggen dagelijks enorme hoeveelheden kleine diertjes moeten eten.

Jonge reuzenmanta's springen vaak tot twee meter boven het water uit, waarna ze met een harde klap neerkomen. Dat moet een spectaculair gezicht zijn. Er zijn zelfs salto's waargenomen of twee of drie sprongen achter elkaar. Vermoedelijk maken zij die capriolen om zich van parasieten te ontdoen. Volwassen manta's komen slechts gedeeltelijk boven water, omdat zij vaak vergezeld worden door lipvissen, die de manta's helpen om de parasieten van hun huid te verwijderen. Elke manta wacht individueel op zijn beurt om door deze kleine vis te worden behandeld.


In de paartijd verzamelen reuzenmanta's zich bij tropische riffen om te paren. Het mannetje achtervolgt het vrouwtje tot ze, na een halfuur, langzamer gaat zwemmen. Voor het paren bijt hij zich in één van haar vinnen vast. Nadat ze met een tweede mannetje heeft gepaard, verlaat het vrouwtje het rif. De jongen ontwikkelen zich in de moeder en worden levend geboren. Ze zijn dan in een soort van envelop gewikkeld, die gevormd wordt door hun zijvinnen. Ze maken zich al snel vrij en zijn dan direct onafhankelijk. Hun gewicht verdubbelt in het eerste jaar, maar ze verlaten de ondiepe wateren pas enkele jaren later.

De wetenswaardigheden over de manta komt van de Belgische site: WorldExplorer.
De onderwaterfoto van de sportieve snorkelaar met de manta is gemaakt door Kaiden.


3 opmerkingen:

  1. En de "sportieve snorkelaar" is mijn broer !!!
    Prachtig verhaal !!!
    Liefs, @gnes.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. wow ik wil daar ook heen en wat een mooi gebied echt heel cool

    BeantwoordenVerwijderen