vrijdag 30 oktober 2015

Racing Extinction ?

The Cove is een documentairefilm uit 2009 over de dolfijnenjacht in de Japanse cultuur. In 2010 werd de documentaire bekroond met de Oscar voor Beste Documentaire. Deze film is een oproep van een groepje oceaanactivisten, die zich de Oceanic Preservation Society noemt, om de Japanse visserij in de baai van Taiji te veranderen en het publiek te informeren over het toenemende gevaar van kwikvergiftiging in dolfijnenvlees. Het vlees van deze dieren wordt in Japan verpakt en verkocht als walvisvlees, dat zeer populair is bij Japanners. De meest aaibare dieren worden als 'Flipper' verhandeld op de entertainment-markt aan zeeaquaria en dolfinaria.


De film wordt verteld vanuit het oogpunt van de milieubeschermers en benadrukt het feit dat het aantal dolfijnen dat in Taiji gedood wordt/werd groter is dan het aantal walvissen dat rond Antarctica gedood wordt, jaarlijks rond de 23.000 dolfijnen en bruinvissen.



De bekroonde documentaire is een voorbeeld van een succesvolle actie tegen misleiding van consumenten en onnodig wreed dierenleed. Sinds de vertoning ervan worden er geen dolfijnen meer gedood in de baai van Taiji.

De documentairemakers hebben zich na The Cove gestort op een nieuw en groots project Racing Extinction, 'voortsnellende uitroeiing'. In de wordingsgeschiedenis van onze planeet is het verdwijnen van diersoorten niet nieuw. Er is al eerder sprake geweest van massa-extinctie. Al vijf keer eerder heeft de aarde een wereldwijd het massaal uitsterven van veel verschillende soorten organismen moeten overleven. De laatste keer, zo'n 65 miljoen jaar geleden, hebben plotseling alle dinosaurussen, rudisten, en ammonieten die het toenmalige land en de oceanen bevolkten, het loodje gelegd. Over de oorzaken hiervan wordt veel gespeculeerd. Als een van de meest geaccepteerde oorzaken wordt een kosmische ramp voorgesteld. Een botsing van de aarde met een ander hemellichaam of een meteoorinslag, die een plotselinge en ingrijpende klimaatverandering inzette.

In Racing Extinction wordt gesproken van een zesde massa-extinctie. Hierbij gaat het deze keer niet om een 'natuurlijk' uitsterven van de verschillende diersoorten, maar om een massale uitroeiing waarvoor de mens zelf verantwoordelijk is. Dat is uiteindelijk een pijnlijke en moeilijk te verteren boodschap.



Het gaat de filmmakers om bewustwording van het probleem. Ze richten hun camera's op 'pijnlijke plekken', leggen 'ongemakkelijke situaties' bloot en confronteren de toeschouwers genadeloos met de rampzalige gevolgen van een door commercie en louter winstbejag aangedreven wereld en het daarmee samenhangende consumptieve gedrag. De mens als homo economicus!

"Heeft dat nut, zo'n film?" vragen cynici zich hardop af.
"Ja", zeggen de milieuactivisten van de Ocean Preservation Society, "volgens een Japans gezegde kun je met een kaarsje de duisternis verdrijven".
In de documentaire wordt de wrede en illegale visserij op reuzenmanta's in het Indonesische dorpje Lamakera onverbiddelijk tegen het licht gehouden. Het doden van de duivelsrog voorziet bijna de hele dorpsgemeenschap van een vast inkomen. Het is de vissers enkel om de kieuwen van de rog te doen, die vermalen tot roggemeel veel geld als geneesmiddel opbrengen op de Chinese markt.

Een kaars opsteken voor verlichting!
Dat is toch onzin in een tijd waarin elektrisch licht tot de mogelijkheden behoort?
Op een groot scherm wordt de wondere onderwaterwereld voor de kust van Lamakera in beeld gebracht om de vissers duidelijk te maken dat er ook geld te verdienen valt met onderwater-toerisme, waarbij reuzenmanta's of hamerkophaaien levend te zien zijn.

En dat werkt!
Net zoals de projectie van bedreigde dieren op het Empire State Building in New York City.
Mensen zijn gefascineerd door de giga-grote en imponerende beelden van de panter, de blauwe vinvis, walvishaaienroofvogels en andere prachtdieren uit de natuur.
Achteloze voorbijgangers houden hun pas in en blijven ademloos staan staren naar de prachtig oplichtende beelden in de duisternis!

Het is 'maar' een kaarsje in de nacht, maar het doet wel wat!
De documentairemakers is er alles aan gelegen om de weergaloze schoonheid van de ons omringende wereld in beeld te brengen en duidelijk te maken dat wij daar zelf - met ons doen en laten - deel van uitmaken. Zoveel moois doet er zelfs bij de meest verstokte cynicus en onheilsprofeet - tenminste even - het zwijgen toe.

De wereldpremière van Racing Extinction is op 2 december 2015 te zien op Discovery Channel. Het Wereld Natuur Fonds noemt het een wake-up call voor iedereen die met de natuur begaan is. Hierbij alvast een voorproefje:


Op 18 tot en met 29 november 2015 wordt de film vertoond op het Idfa-festival in Amsterdam.

zaterdag 24 oktober 2015

It's a hard live out there in the jungle

Soms hoor je wel eens zeggen dat je in onze samenleving je hoofd niet boven het maaiveld uit mag steken. Dat kan je de kop kosten. Niet doen dus. Niet bepaald een opsteker om origineel te zijn en je te onderscheiden of een stimulans om je talenten te ontplooien.

Ik houd het op letterlijk 'laag-bij-de-grondse' en cynische zwartkijkers, die dat verkondigen. Het lijkt me juist een goede zaak om zo nu en dan je nek uit te steken. Hoe wil je anders mooie vergezichten en onvergetelijke panorama's in beeld krijgen?


Op je hoede zijn, dat lijkt me wel een goed advies. Voorzichtig, zonder bang te zijn, je nek uitsteken dus. In de jungle, waar uitsluitend de wet van de sterkste telt, wordt argeloosheid onverbiddelijk afgestraft. Op je 'qui vive' zijn is een voorwaarde om te kunnen overleven. Dieren in de natuur hebben hebben in de loop van de evolutie een breed palet aan overlevingsstrategieën ontwikkeld. Snelheid, behendigheid, maar ook slimheid en listige trucjes dragen allemaal bij aan overlevingskansen.
FFF of te wel fight, flight or freeze, dat zijn - kort en bondig - de drie meest gebruikte tactieken om leven en nageslacht veilig te stellen. Vechten, vluchten of 'bevriezen'. Vechten en vluchten liggen voor de hand. De derde optie komt in de praktijk misschien wel het meest voor. Dit is in feite een slimme uitweg om de confrontatie met al te grote en gevaarlijke tegenstanders uit de weg te gaan. Wie niet sterk is moet slim zijn, luidt het gezegde. Het beoogde slachtoffer krijgt - als bij 'sta of ik schiet' - een tijdelijke escape. Zoiets als een onderhandelingspositie.

Dieren camoufleren zich, zoals een kameleon die zich met het verwisselen van kleur, aanpast aan zijn omgeving. Zij doet daarmee alsof ze niet gezien wordt en waant zich onzichtbaar. 'Net-doen-alsof' is een slimme strategie. Niet wegrennen als je bang bent is een vergelijkbaar tactisch dieren gedrag. De 'blijf-zitten-waar-je-zit-en-verroer-je-niet' strategie is net doen alsof je dood bent en wil vaak overlevingskansen vergroten. 'Bevriezen' dus.

Het filmpje van Frank brengt de drie basis-strategieën mooi in beeld: aanvallen, op de vlucht slaan en schijndood blijven liggen. De lachende derde is de antilope, die de levensreddende bevries-tactiek succesvol in stelling brengt.




Het volgende filmpje is ook door Frank opgenomen, tijdens een reis door Kenia, die hij begeleidde. In deze opname toont de koning der wildernis zich als de onbetwistbare vechtersbaas van de jungle. Aangezien de 'wildernis' hier veel weg heeft van een file bij Oude Rijn tijdens het spitsuur, dringt zich onmiskenbaar een zekere gelijkenis met de jungle op.



De moraal van het verhaal: Wees op uw hoede.

( Zoek de overeenkomsten met de dagelijkse praktijk in 'de grote-mensen-wereld'. )

zaterdag 10 oktober 2015

Langs de zuidkust van Sri Lanka

Het is nu al weer ruim een maand geleden. Eind augustus is het reisgezelschap van Wereldcontact uit Sri Lanka teruggekeerd.

Voor dit laatste deel van de rondreis over het eiland stond onder meer Galle op het programma. Deze stad is vooral bekend geworden vanwege de 16e eeuwse handelsroutes over zee. Uit die tijd dateert het Hollandse Fort van de VOC. Het imposante fort van de Verenigde Oost-Indische Compagnie met alles wat erbij hoort beslaat ruim 90 hectare en is een toeristische trekpleister van de eerste orde. Vooral natuurlijk voor de Hollanders, die er wat ( oude en achterhaalde ) nationale trots willen opsnuiven.

Langs de zuidkust van het eiland vormen verder de paalvissers altijd een bijzondere attractie. Met een motorische behendigheid, waar een professionele circusacrobaat jaloers op kan worden, vissen paalvissers met schijnbaar het grootste gemak van de wereld hun kostwinning op uit de zee aan de kust van de Indische Oceaan. Uit ervaring weten de vissers dat het werpen van netten de vissen kunnen verjagen.  Ze zijn van kindsbeen af aan erin getraind om uren stil te zitten wachten op voorbij zwemmende vissen. Het is een uitstervend beroep aan het worden. Tegenwoordig vissen zij meer op toeristen, die tegen een geringe vergoeding het ook eens mogen proberen. Zo'n foto is natuurlijk altijd leuk voor het thuisfront.

De zee geeft en de zee neemt. Dat weten ze hier langs de kust maar al te goed. De hele wereld werd op de 2e kerstdag van 2004 opgeschrikt en - op afstand - deelgenoot van de vreselijke catastrofe, die in Sri Lanka alleen al de levens van 40.000 mensen opeiste. De tsunami van 2004 staat nog vers in het geheugen gegrift van de meeste kustbewoners. Er is ter  plekke een Tsunami-museum opgericht met een simpel gedenkteken om de ramp te ontrukken aan een dreigende vergetelheid - die al snel op de loer ligt.

Op de onderstaande foto is aangegeven hoe ongelofelijk hoog het water in die dagen stond.

"Het komt allemaal wel heel dichtbij, wanneer we de verhalen horen van een oudere vrouw", vertelt Liesbeth. "Je weet natuurlijk wel wat er gebeurd is. Dat is allemaal breed uitgemeten geweest in het nieuws, maar wanneer je de mensen zelf hoort spreken over hun eigen verlies aan dierbaren, de enorme aantallen verdronken familieleden en vrienden, dan daar word je wel heel stil van. Het museum geeft op eenvoudige wijze met teksten en foto's de rampzalige gebeurtenissen van die dagen indrukwekkend weer. Het is misschien juist die eenvoud, waarmee het verhaal door de nabestaanden zelf verteld wordt, die zoveel indruk maakt. Iedereen was er door aangedaan."


Sri Lanka staat bekend om haar enorme biodiversiteit. De bevolking die niet in de dichtbevolkte steden woont, leeft dicht bij de natuur en is daar ook erg begaan mee. Dat blijkt onder meer uit het schildpadden-opvangcentrum, dat bezocht werd door het reisgezelschap. Dit is een particulier initiatief. Er worden uit voorzorg schildpad-eieren gekocht van "verzamelaars", opdat ze niet voor consumptie gebruikt worden. Schildpaddensoep is namelijk een geliefde lekkernij in de stad. Vervolgens worden de eieren uitgebroed en de schildpadjes weer terug in zee geplaatst. Een mooi staaltje van 'natuurlijke recycling'.
Verder worden er ook gewonde schildpadden opgevangen. Dieren die slachtoffer geworden zijn van bijvoorbeeld boten waarbij zij in de schroef van het schip terecht zijn gekomen en een vin ( of poot? ) missen. Soms raken er ook schildpadden verstrikt in zwerfvuil op zee.

Voor Marjo, die de reis begeleidde, en Liesbeth is Sri Lanka bekend terrein. Niet alleen omdat De Parel van Azië, zoals het eiland poëtisch betiteld wordt, de favoriete bestemming van Marjo is, maar ook vanwege de filmopnames die gemaakt zijn voor Oerkracht in het Wild waar Marjo en Liesbeth intensief aan mee gewerkt hebben.

Een oude bekende is Rambo, de olifant die vaak vaak buiten het Udawalawe Park bivakkeert en vlak achter een omheining langs de autoweg de aandacht trekt van voorbijgangers. Hij is een plaatselijke attractie geworden en wordt nog steeds door toeristen gevoerd, wat eigenlijk absoluut niet de bedoeling is. Dat leidt vaak tot gevaarlijke situaties voor het verkeer op de weg en dat is weer een zorg voor dr. Vijitha, de dierenarts van het Elephant Transit Home.

Elephant Transit Home ligt naast het Udawalawe Park en is een verzorgingshuis voor verweesde en gewonde olifanten.

Hier krijgen alle opgenomen olifanten dagelijks hun portie melk en voor de oudere dieren is er vast voedsel. Tijdens die voedertijden kunnen belangstellenden tegen een geringe entree-vergoeding komen kijken. Daar wordt veelvuldig gebruik van gemaakt en het helpt het ETH aan de nodige extra inkomsten. Er worden gemiddeld zo'n 40 olifanten verzorgd. Het merendeel bestaat uit jonge dieren, die vaak door hun moeder in de steek zijn gelaten of waarvan de moeder overleden is. Soms verstoten olifantenkoeien hun jongen wanneer ze die niet kunnen voeden.

Hier leren de olifanten weer om te gaan met soortgenoten en wanneer ze weer voldoende op krachten zijn gekomen worden ze meestal groepsgewijs in het nabij gelegen park vrij gelaten. Dat het een succesvol programma is blijkt uit de gegevens die dr. Vijitha via GSM-apparatuur opvangt van de dieren die met een digitale halsband terugggebracht worden in de natuur.

Bij het Transit Home ontmoeten Marjo en dr. Vijitha elkaar weer in levende lijve na hun laatste contact tijdens de filmopnames voor Oerkracht in het Wild, die in Nederland in 2014 op televisie is geweest.
Marjo kan Vijitha de opbrengsten van de Olifanten Markt, die in Dierenpark Amersfoort is gehouden, overhandigen. Het geld is ruim voldoende voor een nieuwe keuken voor de olifantenverzorging!
Vijitha van zijn kant biedt Marjo een door hem geschreven biografie aan over zijn werk als voorvechter voor het behoud van en de zorg voor olifanten in Sri Lanka.
Allebei blij, dus.


Hierbij is de WereldContact-reis naar de Parel van de Indische Oceaan ten einde gekomen. Met dank aan Liebeth voor haar persoonlijke reisverslagen en aan Hennie voor haar ( talrijke ) taalcorrecties waardoor deze blog steeds weer in keurig Nederlands  op de site verschijnt.

P.s.
Tenslotte, om misverstanden te voorkomen, nog een correctie op het bovenstaande bericht. Van Dr Vijitha hoorde ik dat het geld dat Marjo hem overhandigde ( $ 800,00 ) in overleg met Marjo besteed is aan de distributie van zijn boek over het ETH op de schoolbibliotheken in Sri Lanka en dus niet aan de keuken. Voor educatie dus dat is minstens zo belangrijk zo niet belangrijker.