Jane Goodall in Dierenpark Amersfoort

Jane Goodall is een wereld beroemde vrouw. Wereld beroemd vanwege haar werk als antropologe en biologe. Ze is bekend geworden door haar zeer consistente studie - ruim 40 jaar lang - van het sociale leven binnen chimpansee families.
Valerie Jane Morris-Goodall is haar volledige naam en zag in Londen op 3 april 1934 het levenslicht.
Zij kwam aanvankelijk vanwege haar interesse voor dieren als secretaresse van de antropoloog Louis Leakey in Kenia terecht. Vanaf begin jaren -60 is zij de chimpansees van Gombe Stream National Park gaan bestuderen, waarvan zij een groot aantal jaren directrice is geweest. In 1965 werd haar door de Universiteit van Cambridge een doctoraat in gedragsbiologie toegekend, puur op haar in de praktijk verworven kennis.

Het Jane Goodall Instituut Nederland houdt haar reputatie hier te lande in stand. Bijna in haar eentje zorgde zij voor de emancipatie van een indertijd nog tamelijk 'onbekende' dierensoort.

In 1960 realieerde zij haar droom om onze meest nabije soortgenoten in hun natuurlijke omgeving van het Gombe National Park te Tanzania te bestuderen. Tot op de dag van vandaag zet zij zich actief in om de wereld het besef bij te brengen van de waarde van het behoud van de chimpansee. Daarbij wordt zij gedreven door haar visie op een humanitair ideaal van een samenleving, waarin de mens een balans vindt met zijn natuurlijke omgeving om de voorwaarde te scheppen om te overleven. In haar overtuiging dat de mens, door zijn biologische 'voorsprong', hiervoor verantwoordelijk is, weet zij het bewustzijn aan te wakkeren om deze taak serieus te nemen. Wij zijn immers afhankelijk van een natuurlijke omgeving.



Zij verdient haar wereld-beroemde status met vlag en wimpel: zij richtte, als vrouw, - wat heel bijzonder was in de tijd dat zij haar carriëre begon - met haar studie een spotlight op de chimpansee. Daarbij bracht zij vooral de sociale intelligentie van de mens-aap en zijn vaardigheden om instrumenten te gebruiken onder de aandacht.
Het is nog niet zo lang geleden dat de chimpansee het merkteken had van 'een vreemde aap', achterlijk en vooral gevaarlijk.
Zij combineerde verschillende specialisaties, ethologie en primatologie, in haar werk. Zo betrad Jane Goodall een zeer interessant cross-over gebied, wat nog een niemandsland was en niet in kaart was gebracht. Binnen dit bijzondere studiegebied kon zij de verschillende vooroordelen over de chimpansee weerleggen. Zij was de eerste die overtuigend het gebruik van hulpmiddelen bij deze mens-apen waarnam. Met behulp van een strootje zag ze chimpansees insecten uit een termietenheuvel halen, om die vervolgens op te eten. Hoe primitief ook, 'het strootje' is gebruik maken van een hulpmiddel,'techniek' in de meest lettelijke zin van het woord. Techniek was iets wat tot dan toe alleen aan de menselijke soort, als typisch menselijke vaardigheid en verworvenheid, werd toegeschreven. De ontdekking van Jane Goodall wekte in sommige kringen verontrusting en opschudding. Kan dat wel waar zijn? Kan zij, als vrouw!, wel een wetenschappelijk observatie doen? Heeft die vrouw wel een wetenschappelijke kijk?
Het meest verontrustend was nog de onderliggende vraag: Waar ligt dan het onderscheid tussen mens en dier? Een vraag, die niet eerder gesteld kon worden, omdat men niet twijfelde aan de onoverbrugbare afstand tussen mens en dier. Omdat men meende dat dit - zoals in de bijbel beschreven - voor altijd al vaststond.

De grens tussen dier en mens blijkt sindsdien verwarrend en - voor sommigen verontrustend - dun. Jane's observaties hebben gevolgen gehad in wetenschappelijke kringen; wanneer ook dieren 'technisch' kunnen handelen, hoe en waarmee onderscheidt zich dan de mens, die zich superieur waant aan de dierenwereld?
De omschrijving van 'mens-zijn' en wat onderscheidend typisch menselijk is moest geherdefinieerd worden toen de wetenschappelijke observaties van Goodall uiteindelijk geaccepteerd werden.

Eibl Eibelsfeldt publiceert in de jaren -60 van de vorige eeuw uitgebreid over de biologische achtergronden bij elementaire gedragspatronen, ondermeer met het boek Liefde en haat ( uitgegeven door Ploegsma, 1971 ).
Hij beschrijft menselijke emoties vanuit evolutionair biologische ontwikkelingen. In deze tijd pleit Frans de Waal via het analyseren van gedrag van dieren voor het herzien van de oorsprong van morele waarden. Ook bij dieren worden uitingen van empathie en sympathie waargenomen, sociale gevoelens, tot voor kort alleen aan menselijk gedrag werden toegeschreven.
De vraag dient zich aan of wij ons wel zo nodig bezig moeten houden met het onderscheid tussen mens en dier. Zijn we ondertussen niet in een tijd aangekomen waarin de overeenkomst en de onderlinge afhankelijkheid tussen mens en dier onder de aandacht dient te komen?
Dit is nu precies wat Jane Goodall al tientallen jaren doet.

Onlangs was zij in Nederland en werd haar door de directeur van GaiaZOO een cheque van 5.000 euro overhandigd voor het Jane Goodal Instituut Nederland.
In het Tuschinski Theater van Amsterdam werd afgelopen vrijdag op 18 mei eenmalig voor genodigden Jane's Journey, een documentaire over het leven van Jane Goodall getoond. Deze film zal vermoedelijk in de nabije toekomst op de National Geografic kanalen van de televisie te zien zijn.
Voor het geven van een persconferentie was zij naar Dierenpark Amersfoort gekomen. Marjo gaf Jane daar een rondleiding door het park. Bij de chimpansee verblijf aangekomen wilde hij graag haar mening horen over de groep chimpansees van het park.

Zij zien er tenminste gelukkig uit..............

was haar antwoord. Een groot compliment van een vrouw, die haar leven besteed heeft aan het bestuderen van en leven met chimpansees in de vrije natuur.

Jane en Marjo samen op een plaatje.
Zij bleken het als pri(ma)-maatjes goed met elkaar te kunnen vinden.

Jane Goodall heeft ons - meer dan wie ook - bijgebracht wie onze meest nabije soortgenoot, de chimpansee, is.
Zij heeft duidelijk gemaakt dat de chimpansee echt een MENS-aap is.