Fysiotherapie in Centre Simama

Congo ligt midden in het hart van het Afrikaanse continent. Het is politiek niet het stabielste land in de regio. Op economische gebied bungelt het onder aan wereldranglijst van welvarende landen, ondanks dat het beschikt over de meest kostbare grondstoffen, in een van de grootste hoeveelheden ter wereld. 

Hier geldt de natuurwet: survival of the fittest. Alleen de sterksten overleven: dat wil zeggen: zij die gezond zijn van lijf en leden en financieel draagkrachtig. Gehandicapt zijn, betekent uitgestoten worden uit de samenleving. Zij kunnen niet voor zichzelf zorgen, hebben geen functie en dienen nergens toe. Dat is de snoeiharde natuurwet. Bovendien worden zij gestigmatiseerd. Bij gebrek aan enig medisch inzicht worden deze kwalen vaak toegeschreven aan ‘boze geesten’. Patiënten worden verdacht van hekserij. Fysiek en/of mentaal gehandicapte kinderen, zijn een reden voor echtscheiding. Vaders laten gehandicapte kinderen zonder pardon onverzorgd bij de moeder achter. In het Centrum wordt met fysiotherapie bijgedragen de rehabilitatie van deze gehandicapten. 

Het Centre Simama is een goed georganiseerde oase aan de rand van de stad met ruim anderhalf miljoen inwoners. Er is een flinke sportzaal gebouwd met sponsor geld van een grote Nederlandse bierbrouwer. Daarnaast is er een behoorlijk goed uitgeruste afdeling fysiotherapie, een apotheek, een orthopedie afdeling, een afdeling voor radiografie en bloedonderzoek. Voor mensen die van drie- tot vierhonderd kilometer ver komen, en langdurige therapie nodig hebben, zijn er kleine houten vertrekken. Zij verblijven daar langere tijd samen met de ouders of familieleden, die hen verzorgen, om te herstellen van TBC, polio of traumatisch opgelopen verlammingen.

Tussen frisgroene goed onderhouden gazons liggen keurig aangeharkte grindpaden, die de verschillende paviljoens met elkaar verbinden. Hier wordt les gegeven aan geestelijk en lichamelijk gehandicapten kinderen. Zij kunnen zich, al naar gelang hun mogelijkheden, een beroep als kleermaker aanmeten. Daarmee kunnen zij een plaats in de maatschappij verwerven en een gevoel voor eigenwaarde terugwinnen. Ik ben hier weliswaar boventallig, maar het is erg prettig samen te werken met het fysio-team, dat opvallend collegiaal en solidair is. De therapeuten hebben geen 'eigen' patiënten. Die worden behandeld in de volgorde waarin zij binnenkomen en krijgen een plaats bij de therapeut, die op dat moment beschikbaar is.

Fysiotherapie wordt hier toegepast voor functieherstel. Deze vorm van fysiotherapie is te vergelijken met de naoorlogse situatie in ons land, toen fysiotherapie voor het eerst geïntroduceerd werd om oorlogsslachtoffers te revalideren met het oog op herintreding in de maatschappij. Het gaat hier om het zich kunnen verplaatsen en het aanleren van de nodige motorische vaardigheden bij een ernstige handicap als amputaties. Daarnaast komen aandoeningen zoals halfzijdige verlammingen, tuberculose met ankylose (verbening van gewrichten) en polio met verlammingen, hier op alle leeftijden voor. 

Afgezien van een medicinale behandeling is er geen andere medische of paramedische zorg dan fysiotherapie. Het is de enige voorziening voor kinderen die stilstaan in hun ontwikkeling tengevolge van malaria, en (tijdelijk) niet meer kunnen lopen of praten. Onbehandeld verslechtert de conditie snel en is blijvend verlies van fysieke validiteit onvermijdbaar.

Verder kijken wij naar de mogelijkheden om thuis-bezoeken in de regio uit te breiden voor mentaal gehandicapte baby’s en kinderen met een motorische achterstand. Behandelingen ‘aan huis’, die dienen om de moeders moreel te ondersteunen en het stigma op hun kinderen te verminderen. Moeders zijn soms niet geneigd om met deze baby’s naar ‘buiten’ te komen. De trip hier naar toe is een avontuur op zich. De fourwheel-drive laveert over nauwelijks begaanbare paden, waar de woonwijken naadloos overgaan in een ontoegankelijk regenwoud. Er is geen onderscheid tussen pad en erf. Chauffeur, Remie, is een acrobaat tussen potten, pannen en op houtskool gestookte kooktoestelletjes, waar ook nog de was in de zon lig te drogen.

De bedoeling is om in de veraf gelegen, drukbevolkte buitengebieden te zoeken naar schrandere sociale mama’s, die een sleutelpositie gaan krijgen in de contacten met het centrum.