Het tempo van de Congo-rivier

Het heeft even geduurd, maar de zeecontainers zijn aangekomen. Over de reis van Antwerpen naar Kisangani hebben ze er, om precies te zijn, elf maanden gedaan. Ondertussen had de twijfel al wel toegeslagen, maar de zending is compleet aangekomen. Alles moest ingeklaard worden en nog een keer door de douane. Enkele dagen later konden we de materialen op komen halen.Van de havenpolitie kregen we toestemming om te fotograferen. Alleen de eigen lading mocht in beeld komen en niet de enorme scheepslading zout die gelost werd. Dat was een fascinerende actie van louter handwerk. Aan de hand van lijsten met heel veel stempels werd alles gecontroleerd en de administratie nauwkeurig afgewerkt.

Wanneer blijkt dat de lijsten kloppen en de handtekening voor ontvangst gezet is, wordt de lading met vereende krachten handmatig op een vrachtwachten gestapeld. Tot mijn verassing paste het er, met wat meten en schikken, allemaal precies op. Regelgeving en voorschriften voor wegtransport zijn er hier niet. Omdat alles en iedereen op eigen verantwoordelijkheid van de wegen gebruik maakt, is alleman alert en oplettend. Fietsers, motoren, duw- en trekkarren, enorme vrachtwagens - die gigantisch gifzwarte rookwalmen uitblazen - luxe four-wheel-drives toeren door elkaar heen, waarbij niet alleen kippen maar ook mensen soms een veilig heenkomen moeten vinden.

We volgen de vrachtwagen op de voet en alles komt heelhuids op het Centrum aan. In no time is alles afgeladen. De lossers blijven beleefd glimlachend wachten. Ze bewonderen de zending materialen en vragen of alles in orde is. Met een subtiel gebaar maken ze kenbaar dat ze een bijdrage voor hun inzet verwachten.

Enkele houten stukken, zoals een behandelbank en een speciale stoel hebben behoorlijk schipbreuk geleden. Daar is niemand aansprakelijk voor. Het is immers al mooi dat er niets verloren is gegaan of 'kwijtgeraakt' 😉.
De geleden schade wordt in de timmerwerkplaats van Centre Simama vakkundig hersteld. Ze zijn hier goed in reparaties, het vervangen van onderdelen en het opknappen van versleten materialen; er wordt niets weggegooid. Alles gaat jaren lang mee. Recyclen is hier geen welvaartsverschijnsel maar bittere noodzaak. De acht rolstoelen - geschonken door Meyra uit Breda - zijn zonder noemenswaardige schade aangekomen. Ze zijn echt een aanwinst voor het Centre Simama, met dank aan Meyra.

Dat rolstoelen hier geen overbodige luxe zijn, dat had ik al wel ingeschat. Dat ze echter ook regelrecht levensreddend zijn, daar schrok ik toch wel van. In Kinshasa hoorde ik het volgende verbijsterende verhaal van Mart. Op een nacht reed hij met een vriend in het pikkedonker over de onverlichte snelweg van de luchthaven naar de stad. Een tegenligger knipperde met z'n koplampen om een signaal af te geven. Een signaal? Waarvoor? De mannen hadden geen idee. Totdat ze even later een schim op de weg ontwaarden. Aanvankelijk konden ze niet thuisbrengen, wat het was. Een beest? Een of ander loslopend dier? Het bleek een volwassen gehandicapte man, die op handen en voeten over de snelweg kroop om over te steken. Ternauwernood konden ze hem ontwijken. Een narrow escape. Als versteend, ontsnapten zij aan een onthutsend moment, dat heel anders had kunnen aflopen.

Het leven hier kent, in mijn beleving, zijn gelijke niet. De Afrikaanse cultuur is voor een Europeaan even gevarieerd en ondoorgrondelijk als haar natuur rijk en overvloedig is. Congo is uniek in de wereld met haar populatie okapi's en bonobo's in een van de grootste regenwouden. Ook de congopauw en watercivetkat komen alleen in Congo voor. En niet te vergeten de zeldzame berggorilla, die in de bergen van het Nationaal Park Virunga leven. Een beschermd gebied dat ook een toevluchtsoord is voor de verschillende milities uit de burgeroorlogen. Wat uitheems is wordt - wellicht niet ten onrechte - met enige argwaan bekeken. Amerikaanse dollarbiljetten worden nauwkeurig onder handen genomen. Ze worden onderzocht op vouwen, gaatjes en scheurtjes, op onregelmatigheden betast en demonstratief tegen het licht gehouden.

Verrassingen zijn er ook  - zij het minder alarmerend - op culinair gebied. Zoals de gemalen wortelknol van de maniok die ik heb leren eten. Die wordt ook wel cassave genoemd. Voedzaam en zeer zetmeelrijk. Het wordt hier in huis gemengd met maismeel, waardoor het een wat zoetere smaak krijgt. 'Als je maniok kunt eten, kun je overal in Afrika leven', hoorde ik aan tafel. Het zongerijpte fruit dat overal langs de weg voor een paar centen aangeboden wordt, smaakt buitengewoon. Mango's, avocado's, kiwi's, papaya, heel veel bananen en een groot soort passievrucht, die ik nog niet op de Nederlandse markt gezien heb. Maar niet alles lonkt even verleidelijk, als die grote variatie zongerijpt fruit.

Op de markt had ik bleke, duimdikke vette wormen in een slijmerige substantie zien rondkruipen. Niet bijzonder appetijtelijk. Prima visaas, dacht ik nog. Van de week stonden ze gefrituurd en wel op tafel. Het blijkt een plaatselijke lekkernij. Volgens mijn huisgenoot, Donatien, een delicatesse. In eerste instantie herkende ik ze niet, maar het waren wel degelijk de exemplaren van de markt, die ik voor visaas gehouden had. Een culinaire uitdaging dus, die ik als gast niet uit de weg kon gaan. 'Als je ze proeft, zijn ze heerlijk', zei Donatien. In België had hij voor het eerst garnalen gegeten en Hollandse haring, onder het motto; 'Als mensen het eten, ga je er niet dood van.'

Eetculturen worden inderdaad grotendeels plaatselijk bepaald, hield ik me dapper voor. 'Je kunt ze ook rauw eten, net als nieuwe haring,' dat was nou net niet de aansporing waar ik op zat te wachten. Ze staan als palmsnuitkevers te boek. Toch maar geprobeerd, die alternatieve snuiters. Ze worden gezien als voedsel van de toekomst. Een ecologisch verantwoord alternatief voor conventionele eiwitbronnen, zoals vlees en vis. Voedzame bron van eiwitten, vet, vitaminen en mineralen. Het idee dat je op larven kauwt, is vreemd. Papa Jean heeft ze krokant gefrituurd. Het smaakt overigens wel. In Congo staat ook slang, nijlpaard en krokodil als bushmeat op de kaart. Zolang het niet op mijn bord ligt, vind ik dat prima.

Na de hitte van de dag brengen de avonden een aangename verkoeling. Zomeravonden zoals Nederland die soms ook kent. Ze temperen de hittestress van de dag. Temperaturen dalen nooit onder de 20 graden. Het levenstempo wordt meer bepaald door de omstandigheden dan door de klok. Afspraken gaan niet door - zonder dat ze afgezegd worden - omdat het regent of omdat de zon schijnt. Hier aan de evenaar duidt de natuur de tijd aan. Een biologische klok, die de mens energiek houdt. De atoomklok (waarvan de frequentie constanter is dan de rotatie van de aarde!) bepaalt hier niet het dagritme. De dag begint als de zon opkomt, rond 07.00 uur en eindigt als die ondergaat. Dat is precies twaalf uur later. Iedere avond rond elf uur valt plotseling het gekwaak van de kikkers stil. Het is dan pikkedonker en doodstil. Tijd om onder het muskietengaas te gaan.