Kremasie in Sidemen

De weefgetouwen van de vrouwen in Sidemen zijn stil gevallen. Even geen rappe handen meer, die talloze kleurrijke en delicate draadjes samenvoegen tot een uniek schitterend dubbelgeweven ikat of sonket.Voorbeelden van deze creativiteit in het uitbundig versierd textiel met symbolische afbeeldingen van bloemen en abstracte figuren zijn te vinden op het instagram van Baliayuart.

De weefgetouwen van de familie Gusti uit het dorp staan tien dagen lang stil in verband met een tragisch ongeval van een man uit hun gemeenschap, echtgenoot en vader van 2 kleine kinderen. 

De hele banjar leeft mee met de echtgenote van de overledene en haar nog jonge kinderen. Mayung is deze ochtend vanaf vier uur in de ochtend in touw om de maaltijden te verzorgen voor zijn dorpsgenoten. Hij heeft mij uitgenodigd om de typisch Balinese kremasie bij te wonen, die minder een privé aangelegenheid is, maar meer een sociaal gebeuren.

"Dorpsgenoten zijn als familie", zegt hij, "we helpen en steunen elkaar, wanneer dat nodig is". Ik heb geen idee wat me te wachten staat. De zussen van Mayung, voor de gelegenheid gekleed in fraaie bloezen van opengewerkt kant en hun mooiste sarongs, leggen me uit wat er allemaal staat te gebeuren. We zijn bij elkaar gekomen op een open plek, waar onder een afdakje, beschut tegen de zon, een gamelanorkest speciale muziek speelt. De aardse klanken worden afgewisseld met ijle fluiten. Zij lijken berusting te vertolken en het verdriet te willen oplossen in een soort bevrijdende zuivering. Kinderen spelen rond een uit bloemen opgetuigd pronkstuk van enkele meters hoog, dat zo dadelijk meegedragen gaat worden in de stoet. Fluiten en ritmische gongslagen uit de bamboe instrumenten vermengen zich met de geanimeerde gesprekken die de dorpsgenoten onderling met elkaar voeren. Na een uurtje komen de mensen in beweging om zich aan te sluiten bij de naaste familie, die met geschenken beladen en getooid in linten en bloemen aan de kist vooraf gaan.

De in witte lakens gewikkelde kist is stevig vastgebonden op een baar van gevlochten bamboehout. Er worden manden met fruit en vruchten meegedragen. Tien tot twaalf jonge mannen dragen de baar. Aangekomen in de hoofdstraat lijkt het hele dorp uitgelopen om langs de straat en op de daken aanwezig te zijn om een laatste eer te bewijzen aan hun dorpsgenoot. De stoet wurmt zich tussen het publiek door in de smalle straat op weg naar een open plek iets buiten het dorp. Plotseling beginnen de jonge baardragers door het publiek heen te rennen, dat een veilig heenkomen moet zoeken in de aangrenzende tuinen en portieken. De kist wordt linksom en rechtsom gedraaid en van alle kanten beginnen opgeschoten jongens water over de kist heen te gooien.
Het wordt een luidruchtig spektakel, waarbij door de onverwachte uitvallen van de baardragers het publiek afstand moet bewaren om niet in het gedrang bekneld te raken. Manik, de zus van Mayung, neemt me bij de arm om aan het turbulente gebeuren te ontkomen.

Ondertussen is het 35 graden warm en lijkt de zon de gemoederen moorddadig naar het kookpunt op te hitsen. De mannen slingeren van hot naar her met het zweet op hun lijven, ze genieten zichtbaar van het verkoelende water dat hun en de kist wordt toegesmeten. Voor een buitenstaander, die onbekend is met traditioneel Balinese rouwrituelen, is het een ongelofelijk schouwspel. Toch gaat het hier om het betonen van respect en zorg voor de overledene, voor de ziel van een dorpsgenoot en het verjagen van kwaadwillende en boze geesten. Voordat de kremasie zelf plaatsvindt, lijkt deze uitvaart uit het leven op een soort volksfeest. Een laatste desoriënterende gang door het dorp, zodat de dode de weg kwijt raakt en de weg terug naar zijn huis niet meer kan vinden. Alsof de banjar de overledene pas met een gerust hart kan achterlaten, wanneer men er zeker van is dat hij niet meer terug kan komen en met zijn terugkomst de orde van het dagelijks leven verstoort. Dan pas kan het normale leven weer geleefd en gevierd worden. Klassiek Hindoeïstische rituelen versmelten hierbij met lokale Balinese gebruiken. Kijk voor een opname van het lokale ritueel op dit YouTube-filmpje. 

Wanneer de stoet aankomt op de open plek buiten het dorp, wordt de baar enkele malen rond een verhoging gedragen. Daarna verzamelt de directe familie zich rond de baar en de kist, die overgoten met heilig water en plechtig opgesteld wordt op de verhoging.
Het begint zacht te regenen. Het wordt stil.

De uitbundigheid van de straat maakt plaats voor treurige inkeer en rouw om het verlies van een bekende, wanneer de feitelijke kremasie begint. Langzaam wakkeren de vlammen op tot een laaiend vuur. Het vuur dat het leven zuivert en de dood de ruimte geeft.

Uren lang blijft het vuur smeulen en het duurt lang voordat de vlammen definitief doven. Zolang blijven familie en dorpsgenoten de overledene vergezellen.
Met de zonsondergang eindigt de ceremonie, die inderdaad niet zo zeer een privé aangelegenheid is alleen voor de directe familie, maar veel meer een sociaal gebeuren voor het gehele dorp.

De volgende dag, precies tien dagen na het tragische ongeval, hervatten de vrouwen van Sidemen hun bedrijvigheid aan het weefgetouw. Het leven gaat – met zijn schering en inslag – weer zijn gewone gang. 

Hier volgen nog enkele YouTube-filmpjes van de ceremonie:
* Kremasie in Sidemen I
* Kremasie in Sidemen II
* Kremasie in Sidemen III