zondag 21 september 2014

De wedergeboorte van een Grant old man in Tbilisi

Met het openen van haar poorten op 10 februari 1927 kon de dierentuin van Tbilisi in Georgië, dat indertijd deel uitmaakte van de voormalige Sovjet Uni, zich direct al verheugen in een grote interesse en belangstelling van de lokale bevolking. De tuin is centraal gelegen aan het Heldenplein - Heroes Square - van de hoofdstad van Georgië en huisvest meer dan 300 verschillende soorten dieren afkomstig uit Georgië en de rest van de wereld. Naast een grote variëteit aan exoten zoals vissen ( meer dan 100 soorten ), reptielen en insecten, bewonen olifanten, nijlpaarden en neushoorns het park. Hoefdieren als zebra's, kudu- en elandantilopes, wilde schapen, aardvarkens en een prezwalski paard leven op de zoo-savanne. Verder leven er leeuwen, tijgers, jaguars en van de apensoorten slingeren er gibbons en mantelbavianen rond.

De dierentuin voorziet met een klein pretpark op zijn grondgebied in speelruimte voor de stadskinderen.
De leefomstandigheden voor de dieren zijn naar hedendaagse normen niet meer optimaal. Ook is de locatie, in het hart van in de loop der jaren steeds drukker wordende stad, niet meer ideaal te noemen. Maar er wordt aan gewerkt.

Marjo was al eerder ( juli 2013 ) in Georgië in het kader zijn functie als EAZA mentor voor de dierentuin van Tbilisi. De Zoo heeft de ambitie toe te treden tot de prestigieuze Europese Gemeenschap van Dierentuinen.
Nu, in de 3e week van september is hij weer hier. Deze keer met een speciale opdracht: Operatie Grant.

Het begon allemaal ongeveer 2,5 jaar geleden. In de dierentuin van Tbilisi leefde een olifant koe met een zoon. Deze jonge stier zou naar voor een internationaal fokprogramma naar Europa gehaald worden. In ruil daarvoor zou een stier uit het Europese stamboek naar Georgië gaan ter verversing van de bloedlijn. Er heerste echter mond- en klauwzeer in Oost-Europa en transport van de dieren naar Europa was uitgesloten.
Er moest gezocht worden naar andere mogelijkheden om in Tbilisi de olifantenlijn in stand te houden.

Grant is 19 jarige stier uit de dierentuin van Jerevan, de hoofdstad van buurland Armenië, dat zo'n 300 kilometer van Tbilisi in Georgië afligt. Het dier heeft daar als symbool voor de stad Jerevan een zeer populaire status. Toch wordt er een transport op touw gezet om de olifant naar Tbilisi te vervoeren. Hier moest voor hem een nieuwe stal en een gloednieuw buitenverblijf gebouwd worden. Er worden kosten noch moeite gespaard om Grand een passende ambiance aan te meten.

Grant heeft echter al jaren serieuze tandproblemen. Zijn stoottanden zijn tot diep in de schedel ernstig ontstoken.
De stier is niet tam en niet gewend hands-on benaderd te worden. Binnen slurfbereik is hij zelfs levensgevaarlijk. Juist ook vanwege zijn tandproblemen is hij moeilijk benaderbaar voor verzorgers en dierenartsen. Overigens liet hij wel dagelijks door dierverzorgers het gat in zijn tand schoonspuiten.

Tijdens de jaarlijkse dierentuin conferentie van EAZA in Edinbrugh Zoo in september 2013 stond de problematische situatie waarin Grand verkeerde hoog op de agenda.
In de wandelgangen werden verregaande plannen gesmeed om Grant van zijn tandproblemen te verlossen.
'Operatie Grant' zou een niet alleen vanwege logistieke reden een lastig project worden, Grant is immers ook een moeilijk te behandelen patiënt. Er zou ruim 300 kilo aan apparatuur vanuit Londen naar Georgië ingevlogen moeten worden. Een professioneel team met een narcotiseur, die gespecialiseerd is grote dieren, zou op de been gebracht moeten worden. En wie zou er voor de kosten op moeten draaien? Grant had geen aanvullende verzekering voor de tandarts!

De financiering kwam al vrij snel rond. Waar een wil is, is een weg! Reis- en verblijfkosten van het hooggekwalificeerde technische team konden door de dierentuin van Tbilisi betaald worden, Lufthansa droeg de kosten van het vervoer van de apparatuur en de adoptieouders van Grant, een grote chocolade fabrikant uit Armenië, zou de salariëring van het technische team sponseren.

Afgelopen woensdag 17 september was het zover. Er lagen 10 flessen met 50 liter zuurstof voor Grant klaar. Grant werd voor 4,5 uur onder narcose gebracht. De operatie duurde van 09.30 uur tot 14.30 uur. Gelegen aan de monitor werd Grand behandeld met een boor, die een zichzelf respecterend bouwvakker niet zou misstaan. Geen reguliere 'kanaalbehandeling' dus. Er werd één slagtand-wortel verwijderd uit de kaakholte. Het verwijderen van de tweede wortel is uitgesteld tot over een half jaar, omdat anders de narcose te lang zou duren.
Grant ontwaakte weliswaar uit de narcose, maar het ontbrak de kolos aan kracht om de 5.000 kilo aan lichaamsgewicht op de been te krijgen. Daarmee werd de situatie behoorlijk precair voor het team behandelaars. Eenmaal uit narcose kon Grant met een onverwachte zwaai van zijn kop van 1.500 kilo of met zijn ijzersterke slurf levensgevaarlijk uithalen naar het overigens zeer toegewijde team.
Ondertussen werd - met ware doodsverachting - door het medische team onophoudelijk zuurstof, adrenaline en andere versterkende middelen toegediend om Grand weer op de been te krijgen.




Om op te kunnen staan dient een olifant eerst zijn voorbenen gebogen onder zijn lijf te trekken, dan moet hij met zijn achterlijf een slingerbeweging, een zogenaamde schwung, kunnen maken op om zijn achterbenen te kunnen gaan staan. Voor een gezonde sterke olifant vraagt dit al enige motorische vaardigheden. Voor een door narcose verzwakt dier is dit een enorme opgave. Het is ook heel ongebruikelijk dat een olifant meer dan twee uur ligt. Grand heeft uiteindelijk 13 uur in liggende positie doorgebracht. Voor het bedreven en gedreven team van dierenliefhebbers was het dertien uur met vereende krachten uitermate stressvol vechten voor het leven van een olifant.

Het was dan ook een enorme opluchting toen Grand uiteindelijk opstond en in een uiterst wankel evenwicht zijn balans vond. Dat de opgelopen spanning zich bij alle betrokkenen zich bijzonder emotioneel ontlaadde was dan ook geen wonder. Operatie Grant was geslaagd!



"Grant the elephant has successfully undergone surgery to remove a portion of infected tusk at Tbilisi Zoo in Georgia. British veterinary surgeons used an electric drill to extract the infected piece." meldde de plaatselijke pers, niet wetend wat zich allemaal achter de schermen aan voorbereiding heeft afgespeeld en wat voor een technische know how er aan te pas gekomen is.

De volgende dag was Marjo's eerste activiteit om Grant te bezoeken.
Hij zag dat Grant stond, hij zag zijn gezonde mest en hij zag dat het goed was.


zaterdag 6 september 2014

Tour d'olifant

Vrijdag 4 september heeft Marjo met Rob Faber van de Stichting Vrienden van de Olifant een tour door Nederland gemaakt in het kader van de promotie van de film: Oerkracht in 't wild, die eind 2013 in Sri Lanka is opgenomen. In deze film wordt aandacht gevraagd voor het human-elephant conflict; de problemen die tussen boeren/burgers en olifanten ontstaan omdat zij beiden dezelfde gebieden bewonen. Olifanten plunderen de plantages en doen zich te goed aan de malse oogst, waar de boeren een heel jaar voor krom gelegen hebben en waar zij hun gezin en familie van moeten onderhouden.

Weggejaagde olifanten kunnen angstig en agressief worden.
Het is voor beide partijen een strijd om hun (voort)bestaan, waar aan beide zijde ( ook dodelijke ) slachtoffers vallen. De Marjo Hoedemaker Elephant Foundation steunt beide partijen. De boeren worden zo veel mogelijk tegemoet gekomen met praktische hulp om de schade aan hun landerijen te beperken en olifanten worden opgevangen in een tehuis waar zij kunnen revalideren, wanneer zij gewond zijn geraakt in de strijd met de boeren. Eenmaal hersteld worden zij weer naar de natuur terug begeleid. Daar horen zij thuis. Sri Lankezen zelf zijn vredelievend van aard en gek op het zachtaardige karakter van olifanten, ondanks dat olifanten vaak overlast veroorzaken.
Een mooi voorbeeld van de praktische hulp waarin de MHEF voorziet, is de 'electric fence', een afrastering met schrikdraad, waarmee de leefgebieden van olifanten en bewoners gescheiden worden.

Nu heeft de Stichting Vrienden van de Olifant de ambitie om in Sri Lanka een olifanten ziekenhuis te bouwen. Hierin worden dan de gewonde en getraumatiseerde dieren, dat zijn de kleintjes, die van hun moeder vroegtijdig gescheiden zijn, opgevangen, behandeld en geholpen om weer opnieuw in de natuurreservaten in groepsverband te kunnen overleven. De Marjo Hoedemaker Elephant Foundation ondersteunt dit plan. Een mooi project waar dieren en mensen wél bij varen.

Om landelijk aandacht te vragen voor dit project gingen Marjo en Rob donderdag 4 september de hele dag op pad om 7 dierenparken in Nederland aan te doen. In de parken van Emmen, Amsterdam, Arnhem, Rhenen, de Beekse Bergen, Mierlo en Amersfoort werden in totaal 32 olifanten bezocht. 'Meer dan ik er soms op een gewone dag in het Krugerpark zie', aldus Marjo.



Wanneer dit filmpje niet getoond wordt, probeer het dan met deze link.

Afgelopen vrijdag werd de film Oerkracht in 't wild voor een select gezelschap vertoond in het restaurant met de toepasselijke naam De Olifant van DierenPark Amersfoort.
Het was doodstil tijdens de bijna 60 minuten durende voorstelling. De beelden spraken voor zichzelf. Het probleem wordt in de film uitermate evenwichtig uit de doeken gedaan met respect en zorg voor beide partijen: mens en dier. De mateloze inzet van de Sri Lankezen om gewonde en verweesde olifanten te helpen is buitengewoon. Hun Boeddhistische levenshouding daarbij, waarin geweldloosheid een belangrijke rol speelt, dwingt ongewild een enorme bewondering af.

De film is opgenomen de televisieserie van NPO II 'Leven in de frontlijn'.
De eerste aflevering had de problematische situatie in Soedan als onderwerp. Zaterdag 13 september vindt de volgende aflevering plaats en heeft 'Oerkracht in 't wild' als onderwerp. Weliswaar op een enigszins ongebruikelijk tijdstip om voor de televisie te gaan zitten, namelijk om 16.00 's middags, maar alleszins de moeite waard. Het is een indrukwekkend verslag geworden van de plaatselijke inzet om het human-elephant conflict tot een minimum te beperken. In Sri Lanka op locatie opgenomen en door Marjo, als olifantdeskundige, van commentaar en achtergrond informatie voorzien.
Dat de film nu al als een 'historisch' document wordt gewaardeerd mag wel blijken uit de interesse die National Geografic ervoor heeft getoond. Oerkracht in 't wild gaat met een wereldwijde tournee een veelbelovende toekomst tegemoet, waarbij Marjo David Attenborough ongetwijfeld naar de kroon gaat steken.

De moeite waard dus om een zaterdagmiddag vóór 16.00 de weekendboodschappen in huis te hebben ........ en Nederland 2 in te schakelen. Voor wie dan echt niet kan, krijgt met de herhaling op vrijdag 19 september een 2e kans. Ook om 16.00 uur op Nederland 2.