zondag 29 maart 2015

Op de zuidpool

Vanaf Calafate ( zie de vorige blogaflevering ) is het nog een uur vliegen naar de meest zuidelijk gelegen plaats op de wereld, Ushuaia. Ushuaia ligt aan de zuidelijke kust van de provincie 'Vuurland, Antarctica en Zuid-Atlantische eilanden' van Argentinië, aan het Beaglekanaal. De stad telt toch nog ongeveer 60.000 inwoners. In vroeger tijden werden hier criminelen naar toe getransporteerd omdat vluchten van hieruit zo goed als onmogelijk was. Onze poolreizigers stappen hier echter probleemloos aan boord van de Ortelius, een oud Russische ijsbreker annex expeditieschip, dat door de Vlissingse maatschappij Ocean Wide Expeditions is omgebouwd tot een basic cruiseschip.


Dan begint uiteindelijk het 'echte werk' dat wil zeggen de twee dagen durende overtocht door de Drake Passage met de Ortelius naar Antartica. De Drake Passage ontleent zijn naam aan de beroemde Engelse zeevaarder die de wereldzeeën in kaart bracht, maar de Belgische Willem Schouten was de eerste die de overtocht maakte met zijn expeditie in 1616. Het was zeker in die tijd een hachelijke oversteek vanwege de heftige samenstroom van twee grote zeestromen uit de Atlantische Oceaan en de Stille Oceaan. In deze doortocht van 1.000 kilometer breed botsen de wateren van twee onderscheiden klimaatzones in alle heftigheid op elkaar: de koele en vochtige subpolaire omstandigheden van Argentinië met de ijskoude condities van Antartica. Daar komt bij dat in het begin van de zeestraat de watermassa's van west naar oost stromen en aan het einde naar oost en noord-oost. Het is dus zaak voor de kapitein om het roer recht te houden.

Antarctica is een van de acht aardse ecozones. Het er te koud en te droog voor de meeste vasculaire planten. Er groeien slechts enkele plantensoorten: mossen, korstmossen en op de noordelijkste en westelijkste delen van het Antarctisch Schiereiland worden de enige twee bloeiende Antarctische planten gevonden. Langs de kusten van Antarctica leven echter vele dieren, waaronder pinguïns, walvissen en zeehonden. De wateren rond de zuidelijke pool zijn bijzonder rijk aan voedsel. De basis van dit voedsel wordt gevormd door plankton. Dit wordt gegeten door krill, dat op zijn beurt weer het voornaamste voedsel vormt van de walvis, die er vele tonnen per dag van naar binnen werkt.


Antartica betekent letterlijk 'tegenover het noorden': ant-articos. Het is in oppervlakte het vijfde continent, na Azië, Afrika, Noord-Amerika en Zuid-Amerika en voor Europa en Australië. Dit onbewoonde werelddeel staat zowel bekend om haar ongeëvenaarde schoonheid als wel om haar onherbergzame en ruige landschap en haar ijskoude klimaat. Op dit moment noteert de website van Antartica, het onbekende continent 60 graden onder nul!
Het is ook het continent met de laagste gemiddelde luchtvochtigheid. Van al het ijs op de wereld ligt 90% hier. De gemiddelde dikte van de ijskap bedraagt 2200 meter en op het dikste punt is het ijs zelfs 4776 meter dik. Iets waar de Friese ijsmeesters jaloers op kunnen zijn. Marjo hoefde in ieder geval met zijn gezelschap niet bang te zijn om door het ijs te zakken. Wel moesten zij in hun dikke donsjassen de schrale winden en de snerpende kou weerstaan. Daar stond dan wel een heel bijzondere 'once-in-a-lifetime' natuurbeleving tegenover. En daar wordt je dan weer warm van.


Op speciaal verzoek van onze ornitholoog en trouwe blogvolger Gerard Kaal hierbij een plaatje van de zogenaamde poolkip. Dat is weer eens wat anders dan de welbekende pinguïns. Het is een bijzondere vogel, die wonderwel in de antarctische biotoop past, hij leeft namelijk van de uitwerpselen van de veel voorkomende pinguïns. Zijn kostje is dus hier wel gekocht. Doorgewinterde kruiswoordpuzzelaars schijnen de kip te kennen, verder geniet het diertje geen grote bekendheid, want zelfs op Google wordt er nauwelijks over gerept, behalve dat de naam niet eens zo slecht gekozen is ....

Misschien kan Gerard hier zijn licht eens over laten schijnen.

Nadat de Ortelius de woelige wateren van de Drage Passage gepasseerd is gaat het schip een paar kilometer voor de kust van de poolkap voor anker. Zes dagen lang worden er dagelijks met behulp van zogenaamde zodiacs - 12-persoons professionele rubberboten - uitstapjes gemaakt naar het vaste land. Deception island ( eiland van bedrog! - waarschijnlijk worden hier de fameuze luchtspiegelingen mee bedoeld ), Paradise Bay ( dit spreekt voor zichzelf ) en Neko Harbour ( een haven voor expeditieschepen ) worden bezocht.

Aartsvijand van alle pinguïns is de gevlekte zeehond of luipaard zeeleeuw, die met de zeeolifant, de kreefteneter, de Weddell- en de Ross-soorten de robbenbevolking van de zuidpool vormt.
De zeeolifant is de grootste soort onder de robbenbevolking.
De pelsrob is bijna uitgeroeid als gevolg van de beestachtige en bloederige slachtingen van de mens. De zeehondenjagers hadden het gemunt op het zachte ondervel, wat de huid leverde om kleren van te maken. Deze huiden waren in China zeer geliefd en de ladingen brachten in de havens van het Verre Oosten dan ook hoge prijzen op, reden waarom deze diersoort al snel hoog op de lijst van bedreigde diersoorten terecht kwam.

Een van de meest populaire en enerverende activiteiten voor zuidpool bezoekers is whale cruising. Met de zodiacs op zoek gaan naar walvissen is even opwindend als succesvol. Volgens Marjo is het eenvoudiger walvissen in de Antarctische wateren te spotten dan olifanten in Afrika..... en hij kan het weten.


De staart van een walvis boven Antarctische wateren ... daarmee duikt ook een beeld van een vlinder in meer tropische regionen op. De antieke dichter Ovidius zou bij het zien van de foto ongetwijfeld een boeiend verhaal over een walvis die verandert in een vlinder, of andersom, aan zijn Metamorphosen hebben toegevoegd.

zaterdag 14 maart 2015

Op weg naar de Zuidpool

Het reisgezelschap dat Marjo voor WereldContact begeleidt op weg naar Adelijk Antartica is geland op de luchthaven van Buenos Aires, maar heeft inmiddels de broeierige hoofdstad van Argentinië ook weer verlaten.

Na drie uur vliegen vanaf Buenos Aires wordt in El Calafate de gelegenheid genomen om te acclimatiseren. Het is even aanpassen; de drukte en de aangename temperatuur van de 'stad van de gunstige winden' maakt plaats voor een koele bries, om niet te zeggen flinke koude valwinden, die de bomen naar één kant uit laten groeien. In het rustige en gemoedelijke stadje is het 15 graden kouder dan in Buenos Aires, het ligt op 50 graden zuiderbreedte.

El Calafate ligt in de provincie Santa Cruz in het Argentijnse departement Lago Argentino aan de zuidelijke oever van het Argentinomeer. Sinds de aanleg van een moderne luchthaven kent het toerisme en daardoor het bevolkingsaantal een spectaculaire groei. Het is een uitvalsbasis voor dagtochtjes naar de imposante gletsjers in het Nationaal park Los Glaciares in Patagonië.

De indruk die de immense ijsrivieren maken is verpletterend. Constant kreunende en krakende ijsmuren van soms wel 80 meter hoog en 800 meter breed - dat is acht voetbalvelden naast elkaar! - schuren over de aardbodem en schuiven onmerkbaar traag bergafwaarts. Brokstukken ijs met afmetingen van halve flatgebouwen breken af en vallen onder donderend geraas naar beneden. Het gezelschap vaart met een speciaal bootje tot zo'n 200 meter voor de bevroren ijsmuur . Er klinkt gekraak en met een luide plons verdwijnen er ijspilaren in het vrieskoude meer.


De natuur is overweldigend die elke menselijke maat te boven gaat. De ongekende afmetingen van de ijsmassa's relativeren alle menselijke vermogens en versterken het gevoel van kwetsbaarheid en kleinheid. Hoog in de ijle lucht zweven een vijftal majestueuze condors door een strak diepblauw decor. Met hun grootste spanwijdte van alle vogels ter wereld lijken het 'vliegende deuren'. Het zijn aaseters, net als de caracara's. Deze laatste zijn ook roofvogels, maar dan ongeveer ter grootte van onze buizerd en hoger op de poten. Een caracara scharrelt zijn kostje veelal op de grond bij elkaar door zich bijvoorbeeld te goed te doen aan een doodgereden konijn.

Tijdens een wandeling door een natuurreservaat net buiten El Calafate worden de stramme benen gestrekt. Hier gonst het van jong en nieuw leven. De bruinkleurige jonge Chileense flamingo's lopen afgezonderd van de volwassen vogels door de wetlands. Verder worden er zwarthals zwanen, coscaroba zwanen, rudy ducks en nog vele andere inheemse eenden, ganzen en hoendersoorten gespot.
De Chileense flamingo is vrij klein. Het is de meest algemene flamingo in Zuid-Amerika. Hij komt voor bij de bergmeren in de Andes. De groepen bestaan uit enkele exemplaren tot soms tienduizenden. De Chileense flamingo heeft, net als de meeste andere flamingo's, rode poten en onderscheidt zich daarmee van de Andesflamingo die geelachtige poten heeft.

Het Argentinomeer of zoals de Argentijnen zeggen het Lago Argentina, is het grootste meer van Argentinië en staat voor de volgende dag op het programma van de Zuidpoolreizigers.

Het meer is gelegen in het Nationaal park Los Glaciares. Het wordt gevoed door het smeltwater van de talrijke gletsjers die zich aan de oostkant van het Andesgebergte bevinden, waaronder de Perito Morenogletsjer, de Upsalagletsjer en de Spegazzinigletsjer. Het meer stroomt verder oostwaarts via de Santa Cruz rivier, die na een groot aantal kilometers uiteindelijk uitmondt in de Atlantische Oceaan bij de stad Puerto Santa Cruz.

De weg naar de Upsalagletsjer is fascinerend en betoverend. Het natuurverschijnsel zelf is onbeschrijfelijk. In het meer drijven ijsschotsen, waarbij alleen het puntje van de spreekwoordelijke ijsberg zichtbaar is.

De hoeveelheden (zoet)water die in de ijsrivieren opgeslagen worden zijn onvoorstelbaar. Gletsjers schijnen bijna 90% van alle water op aarde te bevatten. De enorme afmetingen van de ijsmuren worden pas duidelijk naarmate de afstand er naar toe geringer wordt. Het is verpletterend stil en koel. Langzaamaan doemen ijszuilen, hoger dan de hoogste flatgebouwen, die je je kunt voorstellen, op. In een tijdsbestek van 2 tot 3 maanden kunnen deze ijspaleizen, afhankelijk van wind en zon volledig gesmolten zijn. Hier in de 'bevroren water-kraamkamers' van de wereld wordt de dorst van de aarde gelest. De elementen lijken in mysterieuze stilte een magisch spel te spelen, waarin kristalhelder licht met ijs samensmelt in de geboorte van het water. Het is een adembenemend schouwspel met een onvoorstelbare caleidoscoop van kleuren, die in de loop van de dag met de stand van de zon per moment wisselen.

Foto Wikimedia

En dan .... wordt gezegd ..... moet het mooiste nog komen ......

De overige foto's zijn van Thomas en Loes tijdens hun reis door Zuid Amerika in 2010
.

vrijdag 6 maart 2015

Marula boom

De marula of maroela is de gebruikelijke naam voor de olifantenboom. Officieel heet hij in wetenschappelijke kringen Sclerocarya birrea. De boom is een plant uit de pruikenboomfamilie. Voor een rechtgeaard botanicus is dit klare taal.
Het is een middelgrote boom, die het liefst wortelt in de warme en vorstvrije regionen van subequatoriaal Afrika. De plant is twee-huizig, dat wil zeggen dat de mannelijke en vrouwelijke bloemen niet op dezelfde plant voorkomen. De plant heeft eenslachtige bloemen, net zoals in onze streken de populier en de wilg. Er bestaan dus mannelijke en vrouwelijke soorten.

Bij twee-huizigheid treedt bevruchting op door kruisbestuiving van het zaad dat alleen door de vrouwelijke plant geproduceerd wordt. De vruchten, die er aanvankelijk uitzien als een soort groene pruimen, rijpen in de maand januari uit tot het zachte gele fruit waar de inheemse bevolking de lokale erg populaire likeur Amarula van brouwt.
Het etiket van de Marula-likeur fles draagt niet zonder reden het logo van de Afrikaanse olifant. Olifanten zijn dol op het rijpe marulafruit. De boom wordt ook niet voor niets olifantenboom genoemd. Het ietwat slijmerige fruit smaakt een beetje als een lychee, dat ook voor menselijke consumptie geschikt is, maar olifanten gaan er helemaal los op. Ongegeneerd worden er karrenvrachten tegelijk van genuttigd. Eenmaal achter de kiezen worden de suikers van het overrijpe fruit via chemische processen omgezet in alcohol. Het maag- en darmstelsel van de dikhuid gaat op dat moment functioneren als een soort jeneverstokerij, waarbij de slogan 'Geniet, maar drink met mate' net iets te laat in het productieproces op het programma is gezet.

Gevolg is: in januari heerst er alom op de Afrikaanse savanne een sfeer van liederlijke en openbare dronkenschap!
Nu is er niets zo hilarisch als een kudde dronken olifanten. Maar ook giraffen, bavianen, wrattenzwijnen en zelfs struisvogels kunnen er wat van. Na 'Happy hour' - en dat kan wel enkele dagen duren, want gezelligheid kent geen tijd, nietwaar? - waggelen hele families, niet gehinderd door welke motorische coördinatie dan ook, vrolijk door de bush, als ze al niet ronkend onder de marulaboom hun roes liggen uit te slapen.

Volledigheidshalve heeft Marjo ook het laatste stadium van het productieproces, waaraan de rijpe marula-vruchten onderhuids bij de olifanten onderworpen zijn, op de gevoelige plaat vast vastgelegd en overduidelijk voor ons in beeld gebracht wat er overblijft na het gistingsproces.

In een eerdere blogaflevering kwam ik al eens tot de conclusie dat er zich in de menselijke omgeving veel vergelijkbare taferelen afspelen met de dierenwereld.
Het volgende YouTube filmpje sterkt mij eens te meer in die overtuiging. Veel plezier ermee ... en wie ziet hier niet - al of niet glimlachend - enige herkenning in?



Ondertussen begeleidt Marjo, met oorwarmers op, een reis via Wereldcontact naar Antartica. Het is er 20 graden onder nul, dat is daar momenteel de zomertemperatuur. Prima omstandigheden dus om pinguïns, walvissen en zeehonden te spotten. Wordt vervolgd.