zaterdag 27 oktober 2018

Kisangani, DR Congo

Langzaam maar zeker begin ik een beetje mijn weg te vinden in en rondom het huis. Het ligt in een rustige en welvarende wijk van de stad, waar ook de woning van de bisschop is en het regionale coördinatiecentrum  van Artsen zonder Grenzen gevestigd is. Iets verderop is de campus van stadsuniversiteit. Hier wonen de studenten in kleine houten vertrekken. De universiteit heeft onder meer een medische faculteit en staat bekend vanwege zijn goede psychologiefaculteit Hier zijn enkele doorgaande grote wegen wel geasfalteerd, terwijl rond de studentenhuizen en verder in andere wijken van de stad brede zandpaden lopen van rode aarde. Bij de tropische regenbuien veranderen ze in modderpoelen.

Wanneer het droog is, zijn het stoffige paden, waarop het verkeer niet harder rijdt dan twintig, dertig kilometer per uur vanwege de diepe kuilen en het puin dat de diepste gaten provisorisch moet vullen. Als je er loopt, zeker in het donker, is het oppassen geblazen. In de volkswijken is er geen onderscheid tussen het erf van de bewoners, de stoep voor de voetgangers en de weg waar het verkeer over rijdt. Het een gaat naadloos over in het ander. Overal wordt gekookt. Overal klinkt muziek.

Aan het einde van de dag, wanneer de oranjerode zon gestaag achter de kim wegzinkt, neemt ook de branderige hitte af. Dit is evenals de vroege  ochtend het prettigste gedeelte van de dag. Met een huisgenoot maken wij een wandeling, zodat ik de buurt wat kan verkennen. Wanneer de zon weg is, is het direct pikkedonker. Zeker nu de stroom in deze wijk is uitgevallen, wat overigens geen uitzondering is. We moeten opletten waar we onze voeten zetten. Maar lokale verkopers balanceren met grote schalen fruit en andere koopwaar op hun hoofd onverstoorbaar rond. Via het universiteitsterrein en een drukbevolkte woonwijk, waar zich het leven buiten de deur afspeelt, wandelen we naar het Centre Simama.

Daar is het op zaterdagavond een oase van rust. Enkele medewerkers zitten buiten onder een glasheldere diepblauwe hemel, waarin talloze fonkelende sterren schitteren. In Nederland ligt de Milky Way als tand-bedervende versnapering in de schappen bij de kassa van de supermarkt. Hier is de melkweg als een mysterieuze kosmische nevel in haar volle pracht met het blote oog zichtbaar. In het strijklicht van een helder wassende maan, waar je een boek bij zou kunnen lezen, lopen we over het terrein van het centrum en maken een praatje met de medewerkers.

In het centrum wordt heel klassieke fysiotherapie bedreven, zoals in Nederland tot voor kort ook nog plaatsvond en soms hier en daar nog steeds. Het 'passief' behandelen op de behandelbank is hier heel herkenbaar, maar maakt patiënten afhankelijk en is volgens de moderne inzichten niet altijd meer wenselijk. We verhuizen daarom regelmatig van de privé behandelcabine naar de sporthal. Met name met de veel voorkomende hemiplegie patiënten. Mensen, kinderen en volwassenen, met half-zijdige verlammingen. Voor mensen met een dubbelzijdige verlamming, aan beide benen, is er ingenieuze passieve constructie bedacht voor een 'activerende' behandeling.

Er is voor hen een voor de hand liggend hulpmiddel ontworpen. Een lichaamshoge plank met voetensteun, die rechtop gezet wordt en waaraan de patiënt staande vastgesnoerd is. Er wordt een hoog tafeltje voor gezet wanneer mensen hun armen wel kunnen gebruiken. De behandeling bestaat uit de patiënt twintig minuten tot een half uur te laten staan. Altijd in gezelschap van een of meerdere familieleden. Ook kleine kinderen worden zo behandeld. Het is primitieve methode en misschien een discutabele therapie, maar niets doen en deze patiënten in hun onvermogen alleen laten, is mijns inziens een slechtere oplossing. We gaan op zoek naar een progressievere methode.

We zien veel, vaak ook nog heel heel jonge kinderen, met neurologische afwijkingen en motorische achterstanden. De soms minder subtiele aanpak, maakt er huilbaby's van. In de verschillende behandelingswijzen zie ik de hardheid van het dagelijkse bestaan van veel mensen terugkomen. We hebben afgesproken dat we wekelijks met alle collega's samenkomen. Graag wil ik te weten komen hoeveel kennis er in huis is op neurologische gebied en stoornissen in de motorische ontwikkeling. Aan de hand van de vraag daarnaar gaan we workshops houden over motorische en neurologische ontwikkeling bij pasgeboren baby's en kleine kinderen. Over omrollen en hoofdbalans. Er is een Bobath-bal aanwezig, die gebruikt kan worden om evenwicht en zitstabiliteit te stimuleren.

Ook clinics voor behandelingen van complexe gewrichten als schouder en pols, hebben we op het programma gezet. Als gevolg van het vallen van een motor, die hier voor soms drie of vier mensen tegelijk als taxi dient, komen vaak breuken voor aan deze gewrichten. Trauma's die niet of pas heel laat behandeld worden, wanneer de gewrichten verstijfd zijn. Er is een enorme inzet voor gehandicapten en een honger naar kennis over nieuwe inzichten bij chronische aandoeningen. Men wil niemand teleurstellen.



zaterdag 20 oktober 2018

Berichten uit het hart van Afrika

Midden in het Afrikaanse continent ligt Congo. Weliswaar ver van Nederland, maar in haar turbulente geschiedenis hecht verbonden met buurland België. Lumumba, Kasavubu en Mobutu waren jaren lang in het politieke wereldnieuws.  Op economische gebied bungelt het onder aan wereldranglijst van welvarend landen, ondanks dat het beschikt over de meest kostbare grondstoffen - diamant, cobalt, goud, wolframiet, tin, koper - in een van de grootste hoeveelheden ter wereld. Niet de bevolking maar buitenlandse multinationals profiteren daarvan. Het land ontleent haar naam aan de Congo-rivier. Na de Nijl de grootste rivier van Afrika. Congo, groter dan Nederland, België, Luxemburg, Frankrijk, Spanje, Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland en Italië bij elkaar, ligt in het hart van Afrika. 

Dit immense gebied werd door ontdekkingsreiziger  Henry Morton Stanley voor het eerst in kaart gebracht. In 1885 werd Congo tijdens de koloniale Conferentie van Berlijn, toebedeeld aan de Belgische koning Leopold II, die het als particulier bezit voor eigen gewin exploiteerde. Toen bekend werd dat dit gepaard ging met een genadeloze uitbuiting van de bevolking, waarbij in vijfentwintig jaar ruim vijf miljoen Congolezen stierven van uitputting en uitbuiting, moest de Belgische staat het land overnemen van de koning. Vanaf 1908 heette het Belgisch-Congo. Op 30 juni 1960 werd Congo onafhankelijk. Nu heet Congo-Kinshasa de Democratische Republiek Congo met Joseph Kabila als president. De politieke onrust is daarmee echter niet verdwenen.

Op N’Djili, de grote internationale vlieghaven van Kinshasa, een wereldstad met zestienmiljoen inwoners, is nauwelijks iets te merken van het grote verschil in levensstandaard met Europa. Hier worden naar hartenlust luxe merkartikelen geshopt. Daarbuiten is het leven anders. De duisternis valt hier, rond de evenaar, al om zeven uur in. Langs de kilometers lange, onverlichte  maar geasfalteerde snelweg naar de stad, gonst het van de activiteit. Vooral – op het oog – vervallen laagbouw van eenvoudige kleine winkeltjes, warenhuizen, eethuisjes en  grote mensenmassa’s. De eerste week verblijf ik in Kinshasa, om uit te vissen waar de zeecontainers met fysiotherapie materialen, die vanuit Nederland verstuurd zijn, zich bevinden.  Alle papieren blijken in orde. Een hele geruststelling. 

Het transport is al een paar weken per boot onderweg naar het revalidatiecentrum in Kisangani. Het zou mooi zijn dat de goederen aankomen, wanneer ik er ook ben. Het is een boottocht van achttienhonderd kilometer over de Congo-rivier, die als een machtige zilveren slang oostwaarts door het tropisch regenwoud meandert. Ik hoor dat het vervoer over de rivier afhankelijk is van waterstand in de Kongo, die per seizoen sterk wisselt.  Het zal zeker zeker twee tot drie weken in beslag nemen. Ik reis met het vliegtuig aan de vracht vooruit. Een vlucht van tweeëneenhalf uur. Zowel bij vertrek als aankomst van de binnenlandse vluchten is er douane. 

De gang door de douane verloopt volgens een onoverzichtelijk geheel van documenten, regels en voorschriften, waar zich niemand aan lijkt te storen. Ik vertrouw erop dat alles goedkomt. In Kisangani wordt ik uit de wanorde gered door twee vriendelijke en hulpvaardige Congolezen die mijn naam op een stuk papier omhoog houden. Zij vinden, tot mijn grote verbazing, in de georganiseerde chaos ook mijn bagage terug. Het zijn medewerkers van het Centrum Simama, met wie ik momenteel onder hetzelfde comfortabele dak leef. Centre Simama is een revalidatie centrum, opgericht in de jaren tachtig door de Nederlandse pater Martien Konings SCJ. Hier worden met name minder vermogende gehandicapten kinderen en volwassenen behandeld en geholpen om in hun eigen onderhoud te kunnen voorzien. Tot ongeveer half december zal ik hier zijn om kennis te maken met de afdeling fysiotherapie en om polshoogte te nemen hoe en in welke mate het centrum gesteund kan worden.

Het Centre Simama is een ordelijke en goed georganiseerde oase aan de rand van de stad met een miljoen inwoners. Er is een flinke sportzaal gebouwd met sponsor geld van een grote Nederlandse bierbrouwer. Daarnaast is er een behoorlijk goed uitgeruste afdeling fysiotherapie. Tussen de frisgroene gazons liggen keurig aangeharkte grindpaden, die de verschillende verbouwen met elkaar verbinden. Hier krijgen geestelijk en lichamelijk gehandicapten kinderen les. Hier worden vrouwen, die slachtoffer van verkrachtingen zijn, opgevangen en begeleid. Meisjes kunnen zich een beroep coupeuse aan meten. Op de fysiotherapie afdeling krijgen gehandicapten hun behandelingen.

Kisangani is een relatief rustig gebied. In tegenstelling tot Kinshasa kan ik hier met een gerust hart dan ook alleen over straat. Maar de politieke macht van Kabila, of het gebrek daaraan, strekt ver. In de grondwet is bepaald dat twee termijnen de maximale periode voor een president is. In december 2016 had hij er al twee termijnen op zitten. De tot april 2018 uitgestelde presidentsverkiezingen, vinden nu rond 23 december plaats. In verband met de te verwachten onrust, - afhankelijk van wie de nieuw gekozen president wordt - kreeg ik te horen, beter voor die tijd het land te verlaten en me niet met politiek in te laten. 


warme groet uit het hart van Afrika

maandag 8 oktober 2018

Groet van uit het hart van Afrika

Na een paar dagen, waarin we steeds niet zeker waren van de vertrektijd en of de benodigde visa en vliegtickets wel op tijd voor handen waren, zijn we met enige vertraging nu in Kinshasa aangekomen. Congolese molens malen langzaam, kregen we te horen van Mart, de assistent van Kadima, die Marjo en Liesbeth uitgenodigd had om hem te assisteren bij het inrichten van een dierentuin annex speeltuin aan de rand van Kinshasa. We komen aan het begin van de avond aan in de grootste stad van de Democratische Republiek Congo. Kinshasa een stad waar de dynamiek van de chaos heerst.

Op de vlieghaven heerst de gebruikelijke internationale sfeer van welvaart, waar naar hartelust luxe goederen geshopt worden. Buiten vallen we midden in de duisternis van deze wereldstad met ruim twaalf miljoen inwoners. We worden opgewacht aan de luchthaven en over een kilometers lange autobaan naar Het Beatrice Hotel gebracht. Een weg zonder enige straatverlichting en geflankeerd door veel - op het oog - vervallen laagbouw en enorme mensenmassa's rond schaars verlichte winkels, warenhuizen en eetgelegenheden.

Vanuit het balkon van de kamer in Hotel Beatrice van Kadima kijk ik uit op een enorm gebouwencomplex. Het hotel wordt geflankeerd door twee torens. Een met appartementen en een met kantoren. We zitten in het dynamische centrum van de stad, waar de chaos nog te overzien is. Overdag is het broeierig warm met een temperatuur van rond de dertig graden. 's Nachts daalt de temperatuur maar enkele graden. Voor de komende nacht worden er stevige regenbuien voorspeld, met een paar flinke klappen onweer. Vanwege de ligging aan de evenaar heeft Congo te maken met een tropisch klimaat. De rivier verder landinwaarts volgend, richting Kisangani, wordt het een tropisch regenwoudklimaat.

Marjo is vandaag met Liesbeth, Kadima en Mart naar de plek waar de dierentuin, Le Parc Kadima's Pride of Africa, in aanbouw is. Ik ben in het hotel gebleven om naar de Procure St. Anna te gaan, waar de scheepszendingen die we vanuit België verstuurd hebben, ingeklaard zijn. De procuur blijkt op slechts vijf minuten lopen van het hotel te liggen, maar het wordt niet aangeraden, om daar, als buitenlander, alleen naar toe te wandelen. Dat is even wennen; het besef dat we in een stad verblijven waar criminaliteit bij de dagelijkse gang van zaken hoort. Bijgevolg wordt er veiligheidshalve een escort geregeld. Van Mart hoor ik ter geruststelling dat Kisangani rustiger en veiliger is. Tijdens de korte wandeling doen zich geen onregelmatigheden voor. In de procuur, een afdeling van de katholieke abdij, waar wereldse zaken geregeld worden, worden mij de papieren overhandigd waaruit blijkt dat de beide ladingen ondertussen per boot op weg zijn naar Kisangani. Een boottocht van achttienhonderd - 1.800! - kilometer over de Congo rivier. Dat gaat enkele weken duren. 'Congolese molens malen langzaam', is een moto dat ik voor ogen moet houden, denk ik. Maar uiteindelijk malen ze wel. Ze zullen in het Centre Simama aankomen tegen de tijd dat ik in Kisangani ben. De timing kon niet beter zijn.

We maken kennis met Monique, vriendin van Mart. Zij woont al drie jaar in Kinshasa. Met haar maken Liesbeth en ik op zaterdag een rit door de stad. We bezoeken eerst het Musée National de Kinshasa. Dit ligt in de tuin van de voormalige president Mobutu. De kooi, waar vroeger leeuwen en panters in zaten, is nu leeg. Vanuit het hooggelegen park kijken we uit op de indrukwekkende, brede Kongo rivier, de Fleuve. Het museum  en bevat een kleine, maar interessante collectie inheems Congolese kunst. Ook de stoel van Mobutu wordt hier bewaard. De gids vertelt over de geschiedenis van het land. Sinds de toekenning van Congo aan de Belgische koning Leopold II in 1885 is het Frans de officiële voertaal. Naast het Kikongo, Lingála, Tshiluba en het Swahili, de vier meest gesproken lokale talen, zijn er nog talloze andere lokale talen en dialecten.
Monique kent bijzondere plekjes. Even later zitten we onder een parasol aan de oevers van de Fleuve met een glas frisdrank. Dagelijks zetten hier de uitbaters hun tafeltjes en stoeltjes neer, om ze iedere avond weer op te ruimen en de volgende dag opnieuw uit te stallen.

Voor de zondag heeft Kadima een uitstapje naar Lola Ya Bonobo voor ons georganiseerd. Na een prachtige trip van bijna anderhalf uur door Congolese dorpjes en een ongekend majestueus heuvellandschap buiten Kinshasa, komen we in de ongerepte jungle. In dit Bonobo Paradijs  worden gevangen genomen en verweesde Bonobo's in semi-vrijheid, een beschermde natuurlijke omgeving, opgevangen om te wennen aan hun oorspronkelijke habitat, waar zij naar toe terugkeren. Bonobo's lijken op het eerste gezicht op chimpansees, maar zij verschillen daar veel van, zowel fysiek als in gedrag. Pas in 1929 werd vredelievende tak van onze gemeenschappelijke stamboom als een afzonderlijke soort erkend. Zij schijnen dichter bij de mens te staan dan de chimpansees.

Bonobo's zijn vredelievender dan chimpansees. Zij zijn minder geneigd tot geweld, iets kleiner en hebben een opener gezicht. Seksueel gedrag wordt, ongeacht sekse en leeftijd, gebruikt om vrede te stichten, ruzies te beslechten, om spanningen op te lossen en vriendschappen te smeden. De sociale structuur is matriarchaal, onduidelijk en lijkt afhankelijk van de leeftijd.

We hebben geluk. Wanneer we aankomen in Lola Ya Bonobo, zien we meteen al een groepje bonobo's zich vermaken aan de rand van een grote plas. Eentje baddert in het water en gaat vrolijk koppie onder. Het is een levenslustig clubje. Met een klein groepje maken we onder leiding van de plaatselijke gids een wandeling door het verstilde woud. Bonobo's leven alleen hier ten zuiden van de Kongostroom in Congo. Een unieke plek op de wereld met een uniek en zeer zeldzaam mensapen soort, een geschenk aan het land dat tot een van de meest onontwikkelde landen ter wereld wordt gerekend.




Ondertussen is het maandag geworden. De laatste dag voor Marjo en Liesbeth. Al vanaf de vroege ochtend, voordat het daglicht doorbrak, regent het onophoudelijk. Na het ontbijt kwam het onvermijdelijke afscheid. Zij bezoeken vandaag nog Le parc Kadima's Pride of Africa alvorens zij vanavond op het vliegtuig naar Nederland stappen. Ik zwaai hen met enige weemoed uit. Het was een bijzonder aangename week, de eerste kennismaking met Congo in gezelschap met Marjo en Liesbeth. Zonder gezelschap is zelfs een miljoenenstad 'leeg', en als blanke buitenlander een eenzaam avontuur. Morgen krijg ik mijn visum voor een verblijf van drie maanden in Congo en daarna reis ik vol goede moed af naar het Centre Simama in Kisangani, achttienhonderd kilometer verder oostwaarts het land in, waar ik nog niet weet wat wat me te wachten staat.

Onder Info over Centre Simama, en Fotoboek van Centre Simama staat wat uitgebreidere informatie over het centrum.

Au revoir en we houden contact.