woensdag 27 mei 2015

Op weg naar de Galapagos eilanden

Ecuador staat bekend om zijn vele soorten kolibries. Hoewel je ze overal tegenkomt, vormen ze voor fotografen een bron van frustratie; je kunt ze namelijk nauwelijks in beeld krijgen, zo snel zijn die kleine vogeltjes. Wij stopten tamelijk sceptisch bij een bordje "kolibrie-farm" langs de weg. We gluurden even over het hek. Het was er stil en donker. Doorrijden dan maar? Totdat we ontdekten dat er tientallen kolibrie-soorten rondvlogen en aan voederbuisjes met honingwater hingen. De fotografen waren helemaal in hun nopjes.
Het verblijf van enkele dagen in de jungle van het Amazone gebied van Tena, een stad in het oosten van Ecuador, was in meerdere opzichten ronduit verrassend te noemen. Zo regende het de hele nacht en niet zo'n klein beetje! De lodge waar we met de groep van Wereldcontact logeerden, lag aan een rivier. In korte tijd was de rivier waar de lodge aanlag met ruim 3 meter gestegen. Wij zouden die rivier met een bootje van 12 meter lang en 1 meter breed af gaan varen. Maar het wassende water baarde toch wel enigszins zorgen, er dreven hele boomstammen en ander ondefinieerbaar drijfhout mee en er stond een sterke stroming. De stuurman verzekerde mij dat het allemaal geen enkel probleem was. Dus toch maar dapper aan boord van het wankele bootje gestapt. Het is een onvergetelijke ervaring geworden, die we gelukkig na kunnen vertellen. Aan de oever van de rivier verraste ons een familie slingerapen met hun capriolen. Verderop beloonden enkele kleurrijke parkieten-kolonies en verschillende reiger-soorten ons moedige boottochtje met hun verschijning langs de oevers. Veilig terug in de lodge was het 'angstige avontuur' snel omgeslagen in een 'boeiende tocht'.


De plaatselijke dierentuin van Baños- Zoo Baños - stond ook op het programma. Vanzelfsprekend waren dieren uit het Amazone gebied goed vertegenwoordigd, maar de collectie was uitermate goed gevarieerd, de dierenverblijven waren goed ingericht en de voorlichting c.q. educatie was goed verzorgd. De lommerrijke groenvoorziening was weloverwogen aangepast aan de behoefte van de verschillende dieren. Het vele natuurlijke groen in de tuin zorgt voor een efficiënte beschutting tegen de hitte van de dag en brengt ook voor bezoekers een weldadige koelte. Iedereen genoot van het bezoek.

Cuenca is met ruim 400.000 inwoners de derde stad van Ecuador. Vanwege haar rijke cultuur wordt de stad ook wel het Athene van de Andes genoemd. Het stadscentrum is in 1999 opgenomen op de Werelderfgoedlijst. Cuenca kent een omvangrijke keramiekindustrie en staat vooral bekend vanwege de fabricage van de panamahoed.
Met de naam 'Hoedemaker' op mijn doopceel kon ik het natuurlijk niet nalaten de fabriek te bezoeken. Op de lokale markten zijn de ( Chinese) neppers al te koop vanaf 15 dollar. In de fabriek kunnen de prijzen oplopen tot 1200 dollar voor een 'top-hat'. Iedere bekende wereldster of politicus van naam uit de geachte klantenkring - natuurlijk met een echte Panama-Hat op - is opgenomen in de 'photo wall of fame' van de fabriek. Daarom alleen al kon ik, als rechtgeaarde Hoedemaker niet achterblijven en nog 5 medereizigers met mij.

Ecuador revisited

Het is alweer twee jaar geleden dat Marjo voor Wereldcontact een reis naar Ecuador en de Galapagos eilanden heeft begeleid. Afgelopen maand april stond deze natuurreis opnieuw op het programma. Nu reisde zijn vrouw Liesbeth ook in het gezelschap mee. Deze keer waren er drie weken voor uitgetrokken, twee weken voor een tour door Ecuador en een week voor eilanden van Galapagos.


Quito is de hoofdstad van Ecuador en ligt op de helling van een actieve vulkaan in het Andesgebergte bijna 3.000 meter boven zeeniveau. Het hoogteverschil was even wennen voor de reizigers uit de Lage Landen. De lucht is er ijler. Doordat de luchtdruk ongeveer elke 5500 meter halveert, bevat hetzelfde volume ingeademde lucht op die hoogte de helft minder zuurstof. Het menselijk lichaam heeft enige dagen nodig om rode bloedcellen aan te maken. De conditie waarmee je in Nederland op de Hoge Veluwe rondstapt is beduidend anders dat op de hellingen van de Pichincha. Water drinken helpt tegen de milde symptomen van hoogteziekte: lichte hoofdpijn, duizeligheid en slapeloosheid.

Quito heeft een prachtige historische binnenstad. Quito heeft een historisch centrum dat na dat van Havana in Cuba het grootste is van Latijns-Amerika. In 1978 werd het centrum op de Werelderfgoedlijst van UNESCO geplaatst. Hiermee werd Quito, samen met het Poolse Krakau, de eerste stad ter wereld waarvan het centrum op deze lijst werd geplaatst. Het is dan ook een lust om er rond te wandelen, langs prachtige kerken, parken en pleinen. Er werd juist een parade gehouden met kinderen, paarden, muziek, soldaten in traditionele uniformen, die defileerden voor de president Rafael Correa, die op 26 november 2006 de presidentsverkiezingen won en op 17 februari 2013 in de eerste ronde werd herkozen voor een tweede ambtstermijn.

Het Museo de la Cuidad vertelt in chronologische volgorde de geschiedenis van Quito vanaf 10.000 voor Christus tot aan vandaag. De stad wordt hierbij gepresenteerd als centrum van multiculturele ontmoetingen en tevens als uitvalsbasis voor de vele expedities naar het Amazone-gebied. Veel plaats is er ingeruimd voor diorama's en levensgrote replica's die focussen op de veranderingen in het dagelijkse leven door de eeuwen heen. De eerste vertrekken brengen met maquettes het leven van prehistorische bewoners en Indianengemeenschappen in beeld, die vooraf gingen aan de komst van de Inca's in 1487. In de indrukwekkende botanische tuinen rondom het museum was het goed toeven, waarbij een plaatselijke delicatesse, gebakken banaan met kaas, na zoveel cultuur voor een welkome culinaire versnapering zorgde.

Na de stad verlaten te hebben trekt het gezelschap verder richting Galapagos eilanden.

Onderweg speelt zich een bijzonder natuurfenomeen af, in het gebied waar precies de evenaar zich bevindt. De evenaar of equator is een denkbeeldige cirkel-lijn over het midden van de aardbol, die de aarde verdeelt in een noordelijk halfrond en een zuidelijk halfrond. De snelheid ten gevolge van de draaiing van de aarde is op de evenaar het grootst en bedraagt ongeveer 1670 kilometer per uur. Die draaiing zorgt ervoor dat vallend water roteert en kolkend wegstroomt, zoals het badwater in een badkuip door de afvoer ronddraaiend wegstroomt. Op de plek waar zich exact de middellijn van de aardbol bevindt, valt water loodrecht naar beneden zonder te kolken. Op twee meter links daarvan draait vallend water in een kolk linksom en op twee meter rechts ervan precies naar de tegenovergestelde kant. Een wonderlijk maar natuurkundig verklaarbaar fenomeen.
Op die locatie waar het verschijnsel zich voordoet is een dikke gele lijn op de grond getekend en dat is een toeristische attractie van de eerste orde geworden. Je kunt er heen en weer van het zuidelijk naar het noordelijk halfrond springen.

Het vogelpark Parque Condor Otavalo Ecuador stond ook op het programma.
Hier zwaait Joep Hendriks uit Geldrop de scepter. Hij heeft de Strabergse Hei bij Eindhoven ingeruild voor de Andes. In gesprek met hem bleken wij elkaar via...via... te kennen. It's a small world, we live in. Joep steekt er veel energie in om ook natuurbescherming op een hoger peil te krijgen. Waar de natuur zo uitbundig voorhanden is, wordt er 'vanzelf-zwijgend' erg gemakkelijk, zo niet nonchalant, mee omgesprongen.
We maakten in de omgeving verschillende fraaie wandelingen met enerverende afdalingen in ( stille ) vulkaankraters. Er zijn duizenden natuurlijke watervallen langs de berghellingen te bewonderen. Overal stort het water naar beneden, dat uiteindelijk samenstroomt in de Amazone, een van de langste rivieren van de wereld.
Ecuador blijkt, verrassend genoeg, overigens ook een van de grootste rozenproducenten ter wereld. Het bezoek aan zo'n rozenkwekerij is erg indrukwekkend. Daar komt heel veel handwerk aan te pas, het is mooi om te zien hoe handig de rozen voor de export tot bossen verwerkt worden.
Zowel de werkomstandigheden als het arbeidsloon van de arbeiders staan onder controle van het wereldwijd gerespecteerde Max Havelaar keurmerk.

zaterdag 16 mei 2015

Na-apen

Na-apen, dat hoor je niet te doen, is me als kind geleerd. Achter ( oude ) mensen aanlopen en dan hun bewegingen kopiëren, was niet beleefd: "Je mag oude mensen niet nadoen!" Niet mogen afkijken, was ook al zo'n lastig verbod op school. Het is natuurlijk niet eerlijk om met andermans veren te pronken, dat begreep ik wel.
Toch is 'na-apen' een gebruikelijk en natuurlijk onderdeel in leerprocessen, waar veel onderwijssystemen met een focus op rationele kennistesten, naar mijn bescheiden mening, dikwijls weinig oog voor hebben. Kinderen leren namelijk mijns inziens veel van ( het nadoen van ) anderen.

Door nauwkeurige observatie kunnen mensen zich het gedrag van anderen en dus ook van dieren eigen maken. Wij kunnen dat op grond van zogenaamde 'spiegelneuronen'. Spiegelneuronen zijn neuronen die actief worden, wanneer je waarneemt wat iemand anders doet, op dezelfde plek in de hersenen als bij degene die de actie uitvoert. En ‘actie’ kan dan slaan op bewegen of spreken, maar ook op: wat iemand voelt of zelfs emotioneel ervaart. Ze helpen ons niet alleen andermans gedrag te imiteren maar ze blijken zelfs nóg actiever als we dat gedrag aanvullen. Daarmee beschikken mensen en kennelijk dieren ook - zie bovenstaande foto - over een instrument waarmee we socialer kunnen zijn dan gedacht. Professionele imitators maken beroepshalve gebruik van spiegelneuronen. Dat levert vaak heel komische situaties op. Dankzij spiegelneuronen beleven voetbalsupporters het spel van hun voetbal-idolen alsof ze zelf op het veld de sterren van de hemel lopen te spelen.

In de Peel Zoo in Australië hebben ze er een item van gemaakt om dieren te imiteren. Voor de lol. Dierentuinverzorgers zijn erg toegewijde mensen, een beetje humor op zijn tijd is een goede vorm van ontspanning volgens de personeelschef. Chillen als een koala, springen als een kangoeroe of kruipen als een wombat, niets is de Aussi's te dol. Het Algemeen Dagblad heeft de hilarische Australische actie onder de aandacht gebracht.

Op de televisie zag ik eens een fascinerende film over een natuurvolk in Afrika. Een oude man zat in de schaduw van een lommerrijke boom omringd door een schare aandachtig oplettende kinderen. Hij imiteerde op een fantastische wijze de bewegingen en geluiden van een struisvogel, hij sloop geluidloos als een panter over de grond en toen hij plotseling als een wilde kat-in-het-nauw een sprong naar voren maakte, vielen de kinderen van schrik achterover. Een heel serieuze les voor de kids. Op die manier maakte hij de kleintjes vertrouwd met de gevaren van de bush. Aanschouwelijk informatief onderwijs dus op basis van na-apen.

Op 22 januari 2011 waren Marjo en ik in het Krugerpark en maakte ik voor de eerste keer een testfilmpje met mijn nieuwe camera. Marjo maakte hierbij een heel bijzonder wild dier voor mij aanschouwelijk. Ik twijfel niet aan de kwaliteit van de spiegelneuronen van mijn broer, maar tot op heden ben ik er nog niet achter wat voor een exotisch dier hij hiermee imiteert. Enig idee? Plaats een reactie onder aan de pagina. Alle suggesties hieromtrent zijn welkom.




woensdag 13 mei 2015

Bij de beesten af

Bij de beesten af is een Nederlandse documentairefilm uit 1972, geregisseerd door Bert Haanstra. De film, die de gelijkenissen en verschillen onderzoekt tussen mens en dier, werd voor een Academy Award genomineerd in de categorie "Beste Documentairelangspeelfilm".
Bert Haanstra brengt een herkenbaar gedrag in beeld, waarbij mensen in veel opzichten op dieren lijken.

Het verschil tussen mens en dier is niettemin immens. Mensen denken graag dat de menselijke soort aan de top van een biologische ontwikkelingslijn staat. Om zeer uiteenlopende redenen maken mensen gebruik van dieren. We eten dieren op, er wordt mee geëxperimenteerd, we gebruiken ze voor amusement of als huisdier. Niet elke vorm van omgang met dieren wordt meer van-zelfzwijgend geaccepteerd. Er gaan tegenwoordig meer en meer stemmen op tegen het functioneel uitbuiten van dieren. Mensen en dieren maken deel uit van dezelfde natuur en de mens komt er steeds meer achter dat haar voortbestaan mede afhankelijk is van het verantwoord en respectvol omgaan met die natuur. Om ecologische en gezondheidsredenen - eigenlijk dus ook eigenbelang - is het letterlijk van levensbelang om natuur- en diervriendelijk te zijn. Daarenboven voelen we vaak, zoals blijkt hoe we omgaan met huisdieren, ook een soort verwantschap met dieren. Ze zijn vertederend, aaibaar, trouw en behulpzaam of gewoon gezellig.


Hoewel dieren fysiek op alle fronten beter uitgerust zijn om in de natuur te overleven, meent de rationele mens willekeurig over dieren te kunnen beschikken en er de baas over te kunnen spelen. Maar - raar maar waar - dieren overtreffen de homo sapiens op nagenoeg elk terrein. Een luipaard bijvoorbeeld rent er met gemak een olympische topatleet uit, dieren klimmen beter, vliegen en zwemmen beter, ruiken, zien en horen vele malen beter dan een mens. Ze vechten ook beter. Misschien is dat nu juist een van redenen dat dieren in moreel opzicht door mensen als lager beoordeeld worden. Dieren gedragen zich bij de beesten af: ze vreten, vrijen en vechten toch alleen maar ?!

Mensen vinden het over het algemeen toch vreemd en vaak confronterend te moeten constateren dat het menselijk gedrag ook overeenkomsten vertoont met het gedrag van dieren. Kennelijk voelen we de band met apen in de bomen als onze voorouders niet zo concreet als Darwin het ons in zijn evolutietheorie probeert duidelijk te maken. Of willen we die niet voelen? Daarvoor zijn we immers veel te verstandig? De studie die vergelijkend onderzoek doet tussen gedrag van mens en dier heet ethologie en biedt regelmatig een verrassend uitzicht op hoe we ons gedragen ... Overigens heeft Darwin met zijn evolutietheorie nooit beweert dat mensen van apen afstammen. Mensen en sommige apen hebben wel gemeenschappelijke voorouders: de mensapen.


Ondertussen kijkt u naar heel bijzondere afbeeldingen van dieren in het wild, beelden die de brute en moordlustige wreedaardigheid van wilde dieren illustratief tegenspreken. Het zijn bijna Bijbelse voorstellingen over vreedzaam samenleven; 'wanneer de leeuw met het lam slaapt'. Over het gevoelsleven van dieren is weinig bekend. Zeker is dat ze uitermate teder en zorgzaam zijn voor hun jongen, maar ook pedagogisch verantwoorde opvoeders, die hun jongen niet verwennen. Ze jagen en doden alleen wanneer ze honger hebben. Ze lijken een aangeboren instinct te hebben voor niet te veel en niet te weinig. Gevoel voor een evenwichtige balans tussen extreme uitersten. Dit juiste midden is volgens de antieke Griekse filosoof Aristoteles het pad naar ( menselijk ) geluk. Dieren lijken die weg te kennen.

Fotograaf Michel Denis-Huot, die deze verbazingwekkende foto's op safari in Kenia's Masai Mara nam in oktober vorig jaar, bleek ook verbijsterd door wat hij zag:
"Deze drie broers (jachtluipaarden) hebben samen geleefd sinds hun vertrek bij hun moeder toen ze ongeveer 18 maanden oud waren. Op een ochtend zagen we, dat ze niet echt hongerig leken te zijn, ze lopen snel, maar soms stoppen ze ook om samen te spelen. Op een gegeven moment kwamen ze een groep impala's tegen die wegrenden. Maar een jongere impala was niet snel genoeg en de broers konden hem gemakkelijk vangen."
Dat leverde deze buitengewone beelden op.


De moraal van dit verhaal?
Die kunt u misschien zelf ook wel bedenken, maar een volle maag lijkt al een aardige aanzet voor wereldvrede.