zaterdag 23 januari 2016

Met Intercape door het zuiden van Afrika

De bedoeling van deze reis door het zuiden van Afrika was uiteindelijk Marjo en Liesbeth op te gaan zoeken in het Krugerpark, om vervolgens met hen terug naar Nederland te reizen. Maar deze keer wilde ik graag iets meer zien van Zuid-Afrika. Al enige jaren staan de Victoria watervallen hoog op mijn bucket-lijst. Uiteindelijk gepensioneerd, moest het er nu maar eens van komen. Het bleek een heel gepuzzel vooraf, om alle bus- en treinreizen op elkaar af te stemmen. Ik wilde namelijk uitsluitend met openbaar en lokaal vervoer reizen om zo veel mogelijk van het land te zien en om mee te maken hoe de plaatselijke bevolking leeft. Het is een reis met verrassingen geworden.


Busreizen door Afrika blijken ondernemingen over flinke afstanden te zijn, vaak letterlijk grensoverschrijdend. Naast Victoria Falls staat Kaapstad op het programma. Daarvoor zijn in totaal 15 dagen gepland binnen het vaststaande schema van de vliegreizen naar Johannesburg en Phalaborwa, waar Marjo me op 5 februari opwacht. Vooraf in Nederland google-end, kwam ik er achter dat de lange-afstand-reizen per bus gemiddeld zo'n 24 uur - overnachting inbegrepen - duren en dat ze op gezette tijden 2 of 3 keer per week rijden. Intercape is een van de aanbieders van dergelijke busreizen door het zuiden van Afrika. Zij hebben een christelijke signatuur; er wordt onderweg telkens eenzelfde EO-achtige promotie film gedraaid. Tot mijn grote verrassing liggen de Victoria watervallen zo ongeveer op een 4-landen punt; waar Zimbabwe, Zambia, Botswana en Namibië samenkomen. Zodoende even zo vele grensovergangen. De bussen zijn comfortabel en rijden keurig op het aangegeven tijdschema. Het enige oponthoud zouden de grensovergangen kunnen zijn, krijg ik te horen. Drie uur per douanecontrole is normaal, maar het kan uitlopen. Van Zuid-Afrika naar Zimbabwe kostte het, omdat we tot 06.00 moesten wachten voordat het grenskantoor openging, iets langer dan 3 uur. Eerst de administratie van Zuid-Afrika om het land uit te komen - vervolgens te voet verder naar de iets verderop gelegen administratie om Zimbabwe binnen te komen. Mijn aanvankelijke verbazing over het geduld dat de Afrikanen op kunnen brengen voor zoveel bureaucratie maakt al snel plaats voor bewondering.

er zijn twee wachten voor u bij de grensovergang
van Zambia
Om aan de grens een visum voor Zambia te kunnen kopen, dien je vooraf toestemming aan te vragen bij de ambassade in België. Je krijgt dan een gepersonaliseerd document opgestuurd dat je aan het grenskantoor moet overleggen. Voor 50 $ mag je voor 30 dagen het land in. Aangezien de wisselkoers voor euro's ter plekke niet bekend is, mag het na enig overleg ook voor 50 euro. Voor Nederlanders heeft Zambia een uitgebreid menu met visa in petto, namelijk een enkel visum, een dubbel visum, een dagtochtje en een langdurig verblijf. Ik gok op een enkel visum voor 30 dagen à raison van 50 euro. Op de koop toe snuffelen de apen - die zonder veel succes met een katapult geweerd worden - door de bagage voordat de officiële douane daar de kans toe krijgt. Dat is allemaal bij de prijs inbegrepen!

Het bustochtje Johannesburg - Livingstone in Zambia, over een afstand van bijna 1.300 km., doet er precies 25 uur over. Bestemming bereikt. Opgelucht stap ik uit en na een hartelijk afscheid van verschillende medereizigers gaat ieder zijns weegs. Je hebt toch een etmaal met z'n allen onder een dak geleefd en iedereen staat onderweg elkaar met raad en daad bij. Een echtpaar moet nog naar Lumumbashi, de hoofdstad van Katanga in het zuiden van Congo. Zij stappen vol goede moed over in de volgende bus, die hen binnen ongeveer 24 uur thuis brengt. Als alles meezit tenminste.

Er volgen vier dagen van ontspanning in Livingstone met bezoeken aan beide zijden van de Victoria watervallen, een boottocht over de Chobe rivier en een landrover-safari in het Chobe Nationaal Park van Botswana. Botswana in en uit gaat soepel en zonder visum. Wel is er een ebola-check. Zambia exit geeft ook geen problemen, maar om dezelfde dag het land weer binnen te komen dien ik 20 euro neer te tellen. Mijn visum voor 30 dagen betreft slechts één entree. Voor het Ierse stel dat hetzelfde dagtripje maakt, is elke toegang tot Zambia opnieuw graties. De katholieke Ieren dragen veel bij aan de ontwikkeling van Zambia. Nederland heeft kennelijk niet zo'n goede reputatie in Zambia als Ierland ... en daar betaal je dus voor!

Over de watervallen van Victoria volgt nog een aparte blogaflevering, evenals over het uitstapje naar Botswana.

onder de Grote Boom
Het busstation in Livingstone is 'onder de Grote Boom'. Er heerst een gezellige Afrikaanse bedrijvigheid op die plek waar inderdaad een grote boom staat. Bussen, taxi's, spelende kinderen en rondhangende jeugd, die tegen een kleine vergoeding de laatste boodschappen voor de passagiers doet. Met een literfles water en een tros bananen stap ik welgemoed de bus in. Nu met bestemming Windhoek, Namibië, een afstand van ruim 1.000 km. met een geplande reistijd van 20 uur. Na vier actieve dagen in Zambia met als hoogtepunt de watervallen, trekt de bus over een simpele asfaltweg door een onmetelijk groot en groen landschap. We passeren onderweg kleine dorpjes zonder elektriciteit, met een brand vuurtje op de rode aarde midden tussen de rondom gelegen rieten hutjes.

We komen de volgende ochtend in Windhoek aan. Het is er opvallend rustig. De plaats doet zijn naam eer aan.  Er waait een verkoelende bries in de 35 graden hete en droge woestijnlucht. Tripadvisor wijst me voor de avond de weg naar een restaurant met een schitterend uitzicht over de stad en de erachter gelegen bergen: The Olive. Het blijkt een bijzonder restaurant met een schitterend interieur, geïnspireerd op de fascinerende Himba-stam en fantastisch buitenterras. In de avond en tijdens de nacht daalt de temperatuur nauwelijks.

De volgende dag is het zondag en dan valt de stad helemaal stil. Alleen de wind brengt nog wat beweging in de stilte. Bij een late ochtend wandeling door de stad blijkt iedereen in de kerk te hebben gezeten. Ik hoor op straat swingende gospelmuziek klinken. Even later bij het uitgaan van de kerk, komt het koor - mannen en vrouwen in donker blauwe gewaden - jubelend naar buiten, samen met honderden kerkgangers. Het was de laatste van 5! missen die ochtend. Dat was nog maar één van de vele christelijke kerken, van verschillende denominaties o.a. Luthers, Katholiek, Anglicaans, Nederduits Gereformeerd, Baptistisch, Methodistisch, Pinkstergemeente, Mormoons, Nieuw Apostolisch en Zevendedagadventisten.  Overbodig te vermelden dus dat Namibië voor 90%, zeer actief en overtuigd, christen is.







Het treinstation van Windhoek wordt in ere gehouden, maar het is vergane glorie. Het is van Duitse origine. Sinds de normale dienstregeling bij gebrek aan belangstelling is stilgelegd, worden er - afgezien van de luxe Desert Express - wagons van Starline aan vrachttreinen gekoppeld. Voor de rest is het station een museum geworden. Een oude locomotief staat buiten onder een afdak ten toon gesteld.

Zondagmiddag om 17.00 uur vertrekt de bus naar Kaapstad. Terug naar Zuid-Afrika dus. De afstand is bijna 1.500 km. deze keer, reistijd 21 uur. Vanwege de wegwerkzaamheden wordt het 23 uur. Toch is de reistijd gemiddeld korter dan de vorige 2 busreizen. De weg is namelijk fantastisch en van tamelijk recente datum, de bus zelf is een gloednieuwe luxueuze dubbeldekker met prima lig- en slaapaccommodatie, de benedenverdieping is bestemd voor oudere passagiers en heeft 18 plaatsen. Het zonovergoten landschap waar we doorrijden is vooral wijds en oneindig met in de verte eindeloos glooiende berghellingen. Wanneer de zon langzaam ondergaat vormen er zich theatrale wolkenformaties onder de African skies.


De grensovergang blijkt de hele nacht open te zijn. Steekproefsgewijs worden er zo'n 15 koffers uitgepikt, die helemaal leeg moeten. Wat je mag en niet mag importeren blijft onduidelijk, maar te veel van hetzelfde is altijd verdacht. Twintig stukken zeep kan in ieder geval niet en ook vijfentwintig trainingspakken geeft een probleem.
Bij het ochtendgloren zijn we al een heel eind Zuid Afrika in gereden. Namibië met haar panoramische vergezichten van natuurlijke wildernis is verruild voor in cultuur gebrachte vruchtbare valleien. Uitgestrekte wijngaarden en citrusplantages worden omzoomd door immense bergketens, die in blauwgrijze nevels langzaam aan de horizon verdwijnen.
Het lijkt alsof Zuid Afrika zijn bloedige apartheids-strijd om de mensenrechten gestreden heeft en als een overwinnaar op zichzelf te voorschijn is gekomen. Aan het begin van de middag komt de majestueuze Tafelberg van Kaapstad in zicht.


donderdag 21 januari 2016

Jo'burg Zuid-Afrika

de opgegraven grond van de mijnen is goudkleurig 
De Bosjesmannen waren de oorspronkelijke nomadische bewoners van de streek,  die nu Johannesburg heet. In de 11e eeuw werden zij verdreven door de Bantoes. Op dezelfde plek vestigden zich 150 jaar geleden de eerste Nederlandse en Duitse kolonisten, 'de Boeren' ook wel Afrikaners genoemd.
Toen hier het goud van Witwatersrand  gevonden werd, dat voor 40% in de totale goudlevering van de wereld voorzag, veranderde alles in een sneltreinvaart. In 1886 werd Johannesburg als mijnstad gesticht. Dat maakte Johannesburg al snel tot het economisch centrum van het land en hoewel het niet de hoofdstad van Zuid-Afrika is, is Jo'burg wel het meest bruisend.

De stad is erg toegankelijk en heeft een hypermoderne infrastructuur met een zeer efficiënte metro: de Gautrain. Aan deze huidige welstand gaat echter een zeer ingewikkeld verleden vooraf. De ontwikkeling van de stad is sterk verweven met de geschiedenis van heel Zuid-Afrika. Daarin hebben Portugezen, Hollanders en Britten een niet geheel en al belangeloze rol ten aanzien van de inheemse bevolking gespeeld. De Britten en de Boeren streden tijdens twee verschillende boerenoorlogen om een eigen onafhankelijke koloniale heerschappij in grote delen van Zuid-Afrika. Zie hiervoor de eerste boerenoorlog van 1880 tot1881 en de tweede  van 1899 tot 1902. De lucratieve goudvondsten van Witwatersrand vormden ondertussen in belangrijke mate de inzet om de strijd van het gebied. Al dat goud bracht echter geen welvaart aan de hele bevolking. De - meest buitenlandse - eigenaars van de goudmijnen werden puissant rijk, terwijl de arbeiders - blank en zwart - gedwongen werden om onder de meest erbarmelijke omstandigheden in getto's te leven, de latere townships.

Sandton is onmiskenbaar het meest welvarende stadsdeel van de grootstedelijke gemeenten die samen Johannesburg vormen. Het is tevens het economisch hart van de stad. Twee 140 meter hoge wolkenkrabbers, de Michael Angelo Towers, vormden eertijds het monumentale middelpunt aan wat vroeger het Sandton-plein heette. Sinds maart 2003 domineert het 6 meter hogen en 2,5 ton wegende beeld van Nelson Mandela het imposante plein. Het plein vormt het centrum van een druk bezochte, zeer luxe shopping mall en is een toeristische attractie van de eerste orde. Het bronzen standbeeld werd onthuld bij een ceremoniële viering van 10 jaar democratie in Zuid-Afrika en is ongetwijfeld het meest gefotografeerde object van de stad. Tijdens deze gelegenheid werd het Sandton-plein ook omgedoopt tot Nelson Mandela Square.
Het stadspark botanical gardens is een andere trekpleister en voor wie dat te rustig is, is er Gold Reef City. Dit themapark is gebouwd op een verlaten goudmijn en herbergt een enorm Casino, een mega-walhalla voor hedendaagse gokkers, waarbij voor de high class golddiggers privé salons beschikbaar zijn.

Het apartheidsmuseum is nauwelijks een 'attractie' te noemen in de zin dat het amusementswaarde zou hebben. Een bezoek eraan is een aanslag op een onbezorgd vakantiegevoel; het tast onvermijdelijk je comfort-zone  aan, maar dan besef je ook iets van de heftige en zeer recente geschiedenis van het land dat je bezoekt, waardoor het zeker de moeite waard wordt.

121 stroppen - één voor elke ter dood
gebrachte politieke gevangene van het
apartheidsregime
Het in november 2001 geopende museum geeft een realistisch beeld van de gruwelijke geschiedenis van de apartheid in Zuid Afrika. De route door het museum volgt stap voor stap het ontstaan van een mensonwaardige politieke 'organisatie', die - bedoeld om de 'orde' te handhaven - uitmondde in een enorme maatschappelijke desorganisatie.  Het geweld waarmee de 150 apartheidswetten werden gehandhaafd, worden hier met beeld en geluid onverbloemd in beeld gebracht. Toen vanwege de talloze schendingen van de mensenrechten de internationale betrekkingen in het slop raakten, beseften de strijdende partijen - onder grote internationale druk - zich dat een verharding van eigen standpunten het land op de rand van de afgrond zou brengen. De gevolgen zouden sociaal en economisch desastreus gaan worden voor de ontwikkeling van Zuid Afrika. Uiteindelijk kwam, mede onder druk van buitenlandse sancties en vanwege de onhoudbare binnenlandse misstanden,  de afschaffing van apartheid ter sprake. Kiesrecht voor iedereen was een belangrijk onderdeel daarbij. Op 27 april 1994 vonden voor het eerst in de geschiedenis van Zuid Afrika niet-raciale parlementsverkiezingen plaats.

De onvoorwaardelijke vrijlating van Nelson Mandela uit zijn 27-jarige gevangenschap op Robbeneiland in 1990 en het uitschrijven van democratische verkiezingen met stemrecht voor iedereen in 1994, betekende de aanzet tot de afschaffing van de Apartheid. Echter 'afschaffing' was ook niet zonder gevolgen. Hoe moest de overgang van apartheid naar een democratie plaatsvinden? Hoe moesten de talloze daders vervolgd en be- of veroordeeld worden? Hoe konden slachtoffers recht worden gedaan en verder leven na alles wat hen was aangedaan? Vervolging was onbegonnen werk en amnestie was onwenselijk. Er werd een compromis gevonden door de Waarheids- en Verzoeningscommissie, waarbij amnestie in ruil voor de waarheid de kerngedachte was. Dit idee heeft zijn wortels in de Ubuntu-filosofie.  Ubuntu is een ethisch waardesysteem uit Afrika ten zuiden van de Sahara en draait om onderlinge menselijke relaties en de wederzijdse toewijding daarbij. Letterlijk heeft het in het Zoeloe betekenissen als: Eén zijn / menselijk zijn tegenover anderen / ik ben, omdat wij zijn / menselijk worden door anderen. Dank zij dit concept is de ommekeer van apartheid naar een democratie geweldloos kunnen verlopen. Dat is - zelfs in de wereldgeschiedenis - ongekend revolutionair.

De twee grote architecten van dit radicaal-geweldloze programma waren Nelson Mandela en aartsbisschop Desmond Tutu, die de eerste zwarte aartsbisschop van de Anglicaanse kerk in Kaapstad was. Als voorzitter van de Waarheidscommissie en mensenrechtenactivist ontving hij op 16 oktober 1984 de Nobelprijs voor de Vrede. Mandela en Tutu, de beide voormannen voor de vrede waren in feite nagenoeg elkaars buren uit Soweto. Hun huizen in Vilakazi street zijn toeristentrekkers. Het is de enige straat ter wereld waar twee Nobelprijswinnaars woonden. Winnie Mandela woont nog steeds iets verder op, wat de gids 'Beverly Hills Soweto' noemde.

Een bekend citaat van Tutu is: Beter dan gerechtigheid in de vorm van vergelding, is gerechtigheid die tot verzoening leidt.

SoWeTo is de afkorting voor South Western Townships, maar staat ook voor SO WhEre TO?! In de betekenis van: ... en waar nu naar toe ?! of ... en hoe nu verder ?!
Een bezoek aan de wereldberoemde township stond wel op mijn programma, maar ik had geen idee hoe en of dat 'zo maar' mogelijk was. Met de Red City Tour and Soweto Combo bleek dat dus zo maar te kunnen. Hoewel het een voor toeristen georganiseerde trip is, blijkt het ook een ontkrachting van allerlei vermeende en negatieve vooroordelen over de township te zijn. Zo blijkt ook de chauffeur van hotel waar ik logeer er te wonen. Dit vanwege de gemeenschapszin en omdat het er goedkoop wonen is. Soweto heeft nu bijna 5.000.000 inwoners.

Braamfontein is oorspronkelijk de naam van een boerderij in Witwatersrand. Eind jaren -80 van de 19e eeuw werd het uitgeroepen tot township voor mijnwerkers. Tussen 1980 en 2000 veroorzaakte de verloedering van de wijk een uittocht van bijna alle bedrijvigheid. Momenteel is de voormalige probleemwijk een energieke mix van kantoren, scholen, studentenwoningen, restaurants, winkels, hotels en theaters. Het gonst er van grootstedelijke activiteiten, ondertussen klinkt er op de terrassen muziek van Bob Marley en andere oorspronkelijke Afrikaanse muziek. Toeristen worden nog ( al of niet terecht ) afgeraden 's avonds of in ieder geval 's nachts alleen rond te dolen.


Er valt veel over Johannesburg - ook bekend als Jo'burg, Jozi, Joeys, eGoli ( goudstad ) en afgekort JHB -  te vertellen. De stad is een bezoek in ieder geval meer dan waard.
Voor de echte reisjunks hier nog een link naar de hipste wijken van deze wereldstad.

vrijdag 15 januari 2016

Sidemen, het echte Bali

'Op Bali dragen zelfs de politieagenten een bloem in hun haar', las ik in een van de glossy bladen op de luchthaven van Denpassar.
En dat klopt. Het eiland heeft een uitermate tolerante en vredelievende bevolking. De verschillende grote bomaanslagen uit het recente verleden- 12 oktober 2002 en 1 oktober 2005 - hebben  dan ook een schokgolf van verontwaardiging veroorzaakt. De brute terroristische aanslagen hadden een flinke daling van de toestroom van toeristen tot gevolg. Het zuiden van het eiland met steden als Kuta en Sanur met hun witte zandstranden is uitermate populair niet alleen voor veel Australiërs, die er graag komen surfen, maar ook voor Europese pensionado's die het tropische eiland opzoeken om de winterse kou in hun eigen land te ontlopen.
Inmiddels is het Indonesische eiland weer in veel reisgidsen als een aantrekkelijk vakantieoord opgenomen. Het drukbevolkte zuiden onderscheidt zich, met zijn mega billboards langs de overvolle wegen, sterk van het rustieke binnenland met haar terrasvormige rijstvelden.

Indonesië heeft de grootste moslimpopulatie ter wereld, maar is geen moslimstaat. Het erkent bij de grondwet officieel zes godsdiensten: islam, protestantisme, katholicisme, hindoeïsme, boeddhisme en confucianisme. Bali is overwegend hindoeïstisch. Het Balinese hindoeïsme bestaat uit een samensmelting van Balinese mythologieën met het hindoeïsme uit zuid- en zuidoost Azië. Barong is een leeuw-draak-achtig mythologisch figuur en heerser in de spirituele wereld. Hij bindt steeds de strijd aan met Rangda de heks om het universum te zuiveren van de boze geesten. Het dagelijkse offers brengen in de vorm van kleine riet-gevlochten mandjes gevuld met rijst, snoepjes, muntjes en geurende wierook op de stoepen van de huizen en in de hypermoderne winkelstraten is een Agama Hindu ritueel. Overal zijn kleine huistempeltjes gebouwd en elke familie die het zich kan permitteren beschikt over een heus uitgebreid tempelcomplex op eigen terrein.

Sidemen is ongeveer een uurtje met de auto rijden naar het noordoosten vanuit Ubud, het overbekende kunstenaars- en handwerkslieden dorp, dat veel toeristen trekt. In deze groene oase van rust zul je niet zo gauw toeristen treffen. Vreemd, omdat hier juist het authentieke Bali te vinden is. Tussen de zacht glooiende heuvels liggen de rijstvelden. Door een diep uitgesleten bedding meandert de rivier de Unda. Het dorp biedt een magnifiek uitzicht op de heiligste berg van Bali, de Gunung Agung, die 's ochtends en aan het eind van de dag vaak in mysterieuze nevels gehuld is. Deze bij tijd en wijle nog actieve vulkaan torent met 3.142 meter indrukwekkend boven het landschap uit. De hellingen zijn momenteel weer bedekt met vruchtbare akkers en tuinen.

De Unda is de openbare was- en badgelegenheid voor de bewoners. Eens per week verschijnen de vrouwen met hun wasmanden op hun hoofd aan de oever van de rivier en dagelijks zoeken ouders met hun kinderen beladen met shampoo en zeep het helder klaterende water op om er in hun blootje een bad te nemen. Het is een heel sociaal gebeuren en voor de kleintjes een vrolijk gespetter. Na het bad hangen jongelui tot het vallen van de avond nog even rond bij de brug om hun scooters te poetsen of om wat lol te maken.

Overigens is die brug over de Unda al bijna een jaar geleden onder het gewicht van een zware vrachtwagen bezweken, maar daar maken de praktisch ingestelde Sidemenners zich geen zorgen over. Al of niet beladen met groente of fruit dalen ze af en stijgen ze weer op over de ingestorte houten brug. En wanneer het niet regent is ook het slipgevaar geweken en zo komen ze zelfs op de scooter toch aan de overkant.
Voor de vissers uit het dorp is de Unda een bron van inkomsten waaruit ze heel behendig met stok en vangnet hun levensonderhoud bij elkaar vissen.
Wilde Bali-eenden vinden er een ongestoord territorium.




Een heel koddig gezicht is de dagelijkse waggelgang van een toom eenden langs de oever van de rivier en over de sawa's. Ik weet dat er eendenhoeders zijn, die zo'n toom eenden voor den brode bij elkaar houdt en er mee over velden en wegen trekt. Zij schijnen te luisteren naar een speciaal fluitje of geluidje. Zo'n hoeder zie ik bij deze eenden niet in de buurt. De ene keer scharrelen de dieren met z'n allen op een pas gerooid rijstveld en dan weer je zie ze in hun 'eentje' het pad bij de brug oversteken op weg naar de rivier. Maar op de een of andere manier blijven ze altijd keurig bij elkaar. Dat is misschien maar het beste ook, want ze staan hoog op het verlanglijstje van koks. Ook dienen ze als offer om de goden gunstig te stemmen.




SIDEMEN IS nog HET ECHTE BALI 

zaterdag 9 januari 2016

Kremasie in Sidemen

De weefgetouwen van de vrouwen in Sidemen zijn stil gevallen. Even geen rappe handen meer, die talloze kleurrijke en delicate draadjes samenvoegen tot een uniek schitterend dubbelgeweven ikat of sonket.Voorbeelden van deze creativiteit in het uitbundig versierd textiel met symbolische afbeeldingen van bloemen en abstracte figuren zijn te vinden op het instagram van Baliayuart.

De weefgetouwen van de familie Gusti uit het dorp staan tien dagen lang stil in verband met een tragisch ongeval van een man uit hun gemeenschap, echtgenoot en vader van 2 kleine kinderen. 
De hele banjar leeft mee met de echtgenote van de overledene en haar nog jonge kinderen. Mayung is deze ochtend vanaf vier uur in de ochtend in touw om de maaltijden te verzorgen voor zijn dorpsgenoten. Hij heeft mij uitgenodigd om de typisch Balinese kremasie bij te wonen, die minder een privé aangelegenheid is, maar meer een sociaal gebeuren.

"Dorpsgenoten zijn als familie", zegt hij, "we helpen en steunen elkaar, wanneer dat nodig is". Ik heb geen idee wat me te wachten staat. De zussen van Mayung, voor de gelegenheid gekleed in fraaie bloezen van opengewerkt kant en hun mooiste sarongs, leggen me uit wat er allemaal staat te gebeuren. We zijn bij elkaar gekomen op een open plek, waar onder een afdakje, beschut tegen de zon, een gamelanorkest speciale muziek speelt. De aardse klanken worden afgewisseld met ijle fluiten. Zij lijken berusting te vertolken en het verdriet te willen oplossen in een soort bevrijdende zuivering. Kinderen spelen rond een uit bloemen opgetuigd pronkstuk van enkele meters hoog, dat zo dadelijk meegedragen gaat worden in de stoet. Fluiten en ritmische gongslagen uit de bamboe instrumenten vermengen zich met de geanimeerde gesprekken die de dorpsgenoten onderling met elkaar voeren. Na een uurtje komen de mensen in beweging om zich aan te sluiten bij de naaste familie, die met geschenken beladen en getooid in linten en bloemen aan de kist vooraf gaan.

De in witte lakens gewikkelde kist is stevig vastgebonden op een baar van gevlochten bamboehout. Er worden manden met fruit en vruchten meegedragen. Tien tot twaalf jonge mannen dragen de baar. Aangekomen in de hoofdstraat lijkt het hele dorp uitgelopen om langs de straat en op de daken aanwezig te zijn om een laatste eer te bewijzen aan hun dorpsgenoot. De stoet wurmt zich tussen het publiek door in de smalle straat op weg naar een open plek iets buiten het dorp. Plotseling beginnen de jonge baardragers door het publiek heen te rennen, dat een veilig heenkomen moet zoeken in de aangrenzende tuinen en portieken. De kist wordt linksom en rechtsom gedraaid en van alle kanten beginnen opgeschoten jongens water over de kist heen te gooien.
Het wordt een luidruchtig spektakel, waarbij door de onverwachte uitvallen van de baardragers het publiek afstand moet bewaren om niet in het gedrang bekneld te raken. Manik, de zus van Mayung, neemt me bij de arm om aan het turbulente gebeuren te ontkomen.

Ondertussen is het 35 graden warm en lijkt de zon de gemoederen moorddadig naar het kookpunt op te hitsen. De mannen slingeren van hot naar her met het zweet op hun lijven, ze genieten zichtbaar van het verkoelende water dat hun en de kist wordt toegesmeten. Voor een buitenstaander, die onbekend is met traditioneel Balinese rouwrituelen, is het een ongelofelijk schouwspel. Toch gaat het hier om het betonen van respect en zorg voor de overledene, voor de ziel van een dorpsgenoot en het verjagen van kwaadwillende en boze geesten. Voordat de kremasie zelf plaatsvindt, lijkt deze uitvaart uit het leven op een soort volksfeest. Een laatste desoriënterende gang door het dorp, zodat de dode de weg kwijt raakt en de weg terug naar zijn huis niet meer kan vinden. Alsof de banjar de overledene pas met een gerust hart kan achterlaten, wanneer men er zeker van is dat hij niet meer terug kan komen en met zijn terugkomst de orde van het dagelijks leven verstoort. Dan pas kan het normale leven weer geleefd en gevierd worden. Klassiek Hindoeïstische rituelen versmelten hierbij met lokale Balinese gebruiken. Kijk voor een opname van het lokale ritueel op dit YouTube-filmpje

Wanneer de stoet aankomt op de open plek buiten het dorp, wordt de baar enkele malen rond een verhoging gedragen. Daarna verzamelt de directe familie zich rond de baar en de kist, die overgoten met heilig water en plechtig opgesteld wordt op de verhoging.
Het begint zacht te regenen. Het wordt stil.


De uitbundigheid van de straat maakt plaats voor treurige inkeer en rouw om het verlies van een bekende, wanneer de feitelijke kremasie begint. Langzaam wakkeren de vlammen op tot een laaiend vuur. Het vuur dat het leven zuivert en de dood de ruimte geeft.
Uren lang blijft het vuur smeulen en het duurt lang voordat de vlammen definitief doven. Zolang blijven familie en dorpsgenoten de overledene vergezellen.
Met de zonsondergang eindigt de ceremonie, die inderdaad niet zo zeer een privé aangelegenheid is alleen voor de directe familie, maar veel meer een sociaal gebeuren voor het gehele dorp.

De volgende dag, precies tien dagen na het tragische ongeval, hervatten de vrouwen van Sidemen hun bedrijvigheid aan het weefgetouw. Het leven gaat – met zijn schering en inslag – weer zijn gewone gang

Hier volgen nog enkele YouTube-filmpjes van de ceremonie:
* Kremasie in Sidemen I
* Kremasie in Sidemen II
* Kremasie in Sidemen III