De laatste dagen in Siwa

Tijdens de laatste dag bezoeken we het oudste gedeelte van de stad met het beroemde Shali fort, dat uitzicht biedt op de woestijn, met als helder blauwe blikvanger het enorme Lake  Siwa. Het fort is in de 12e en 13e eeuw gebouwd als verdedigingswerk van lemen baksteen om invallen van opdringerige woestijnstammen te voorkomen en tegen te gaan. De winkeltjes, met de typisch kleurrijke Siwa-producten, op weg naar het fort, zijn op dezelfde traditionele wijze gebouwd als het oude fort. Het geeft de wijk een authentieke sfeer. Voor toeristen draagt dit bij aan de attractiviteit van de plek.  Daarnaast is het fort populair om het op het einde van de dag te beklimmen en de zon roze-rood in de zee van zand te zien ondergaan.

Het laat zich raden dat het leven in een woestijn-oase niet met een moderne stenen stad te vergelijken is. Omdat leefstijl en gewoonten hier vooral 'gedicteerd' worden door omgevingsfactoren en de natuur, eet men wat het land voortbrengt, worden huizen ingericht en gedecoreerd met wat in de direct omgeving voor handen is. Dat resulteert onder meer in kleurrijke wollen kleden, houtsnijwerk, fraai aardewerk en meubilair en manden van gevlochten palmriet. Allemaal handwerk, dat in de souvenirwinkeltjes te koop wordt aangeboden. De bewoners stemmen hun levensritme af op de natuurlijke afwisseling van licht en donker, zomer en winter. Siwans geven de voorkeur aan de winter, wanneer de zon aangenaam mild is en de temperatuur overdag op zo'n 20 graden brengt. Bij deze temperatuur is het werk op het land goed te doen. Daarbij kleden zij zich vaak in het zwart, dat zonnewarmte absorbeert. 

In de zomer waarbij het kwik al snel koortsig oploopt tot 40 en wel 50 graden, worden er veelal witte djellaba's gedragen. Wit weerkaatst de straling van de zon. Door de traditionele bouw met klei, palmhout en stro, zijn de huizen koel en bieden zij beschutting tegen de zinderende hitte. Activiteiten buitenshuis worden in die periode beperkt tot vlak voordat de zon opkomt en hooguit een uur daarna, om vervolgens weer te worden hervat wanneer de zon ondergedoken is en de temperatuur weer dragelijk genoeg is om buiten te komen. Zeker, op het heetst van de dag is het, met name ook voor kinderen en oudere mensen, geraden binnenhuis te blijven. Men slaapt dan overdag, om het leven na zonsondergang weer op te pakken. Dan gaat het tot diep in de nacht door.

Als het donker wordt, de muezzin voor de vijfde en laatste keer van de dag met welluidende stem tot gebed heeft opgeroepen, staken de Siwans hun werkzaamheden en komt de medina (het stadscentrum) van Siwa tot leven. Een sfeer die het midden houdt tussen de sprookjeswereld van Ali Baba, de verhalen van Sheherazade uit Duizend-en-een-nacht, de Fata Morgana van de Efteling en een druk bezochte Xenos-winkel. 

Voor jongeren is het leven in Siwa relaxter en minder gereglementeerd dan in Caïro of Alexandrië. Studenten uit de grote steden komen in Siwa studeren of een opleiding volgen, omdat zij hier meer vrijheid krijgen om hun eigen lesprogramma samen te stellen. Tussen alle orthodoxe doctrines door, lijkt daarbij de alledaagse Islam - ten minste in Siwan - pluriformer en genuanceerder dan de mainstream media haar volgelingen in Nederland ten aanzien van dé Islam, meent te moeten voorschotelen. De huidige jongere stadsgeneratie lijkt zich aan een al te strikte en alleen op uiterlijke praktijken gerichte Islam te willen ontworstelen.

Faiza, een uiterst vriendelijke medewerkster van Grand Siwa resort, vertelt dat, zij evenals veel jonge mensen, zich door de spiritualiteit van Soefi en de poëzie van de Perzische dichter Jalal ad-Din dichter Rumi laat inspireren. Deze 'verlichte' vorm van Islam predikt geweldloosheid en biedt ruimte voor individuele vrijheid en een meer persoonlijke ontwikkeling. In dit opzicht lijkt Siwa dan ook een oase van onderlinge verdraagzaamheid en voor de lokale bevolking is het een autonome regio, onafhankelijk van 'Big Brother Caïro'. 

Het gebruik om gesluierd te gaan wordt vaak toegeschreven aan religieuze normen. Jong en ongetrouwd dragen vrouwen over het algemeen geen hoofddoek. Hier krijg ik sterk de indruk dat deze dracht vooral met praktische overwegingen te maken heeft, te meer omdat ook mannen vaak hoofddoeken dragen, die deels tevens het gezicht bedekken en de ogen afschermen. Het beschermt mond en neus tegen stof en stuifzand uit de woestijn en de ogen tegen verblindend zonlicht. Een veel toegepast alternatief om de ogen te beschermen tegen het felle zonlicht, is het gebruik van kohl, dat werkt als een zonnebril. Het voorkomt uitdroging van de ogen en er wordt bovendien een antibacteriële werking aan toegeschreven.

Rond vrouwen met een niqaab, gesluierd waarbij de ogen zichtbaar blijven, of gehuld in een boerka, die het rechtstreeks in de ogen kijken verhindert, dartelen vaak kleine kinderen. Hierdoor krijg je onwillekeurig de indruk dat het vooral jonggehuwde vrouwen zijn, die deze kleding  dragen. Het gebruik wordt wel toegeschreven aan de zogenoemde seksen-scheiding, waarbij (tactiel) contact tussen man en vrouw strikt genormeerd is. 

Elkaar recht in de ogen zien, is non-verbale communicatie die alleen in de privésfeer en met intimi gepast is. Oogcontact tussen de seksen in de publieke ruimte buiten familieverband, is in orthodoxe kringen een inbreuk op de privacy en wordt als brutaal, ongepast en ongeoorloofd beschouwd. Vrouwen, die deze regels in een al te paternalistisch milieu als opgelegd en afgedwongen ervaarden, wisten, zo wordt wel beweerd, ondeugend slim, met rinkelende enkelbanden aan hun voet, versierd met belletjes, toch in het openbaar de aandacht van mannen te trekken en konden zo aan hun sociale beperkingen ontsnappen.  

Omdat ook mannen zich gesluierd 'onzichtbaar' konden voordoen om daarmee hun clandestiene handelingsvrijheid te vergroten, namelijk door wapentuig onder niqaab of boerka te verbergen, werd deze dracht, in verband met de dreiging van terroristische aanslagen, in veel Europese maar ook in verlichte Islamistische landen, zoals onder andere Marokko, verboden. 

Op een avond deed zich een bijzonder natuurverschijnsel voor. Bij volle maan was de sterrenhemel boven donkere woestijnbergen  bevolkt met oplichtende schaapswolken. Dat leverde een bijzonder plaatje op. 

Er zal in de volksmond zeker betekenis aan dit verschijnsel worden toegeschreven, want bijzonder is het. Het duurde ongeveer een uur. Grappig is overigens ook hoe huisdieren als ezels, schapen, kippen en hanen hier worden gekarakteriseerd. Ezels hebben een voortreffelijk geheugen; zij stoten zich immers niet andermaal aan dezelfde steen, zoals wel bekend is. Sinds de invoering van tuktuks uit China, wordt er steeds minder van diensten van ezels als lastdier gebruik gemaakt. Dat de dieren zich die goede oude tijden nog herinneren zou de reden zijn van hun klagelijk gebalk. Hanengekraai horen Siwans daarentegen veel liever.  Een haan weet precies hoe laat het is; eerder nog dan dat de zon opkomt, kondigt hij het licht aan. 

Wordt vervolgd.
Laat het vooral weten wanner je van de mailing-lijst afgeschreven wilt worden.